تکنیک شش کلاه تفکر
تکنیک شش کلاه تفکر

فهرست مطالب

تکنیک شش کلاه تفکر (six thinking hats technique) یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های خلاقیت است. ابداع کننده این تکنیک، ادوارد دوبونو (پدر تفکر خلاق) است.

ادوارد دوبونو، پدر تفکر خلاق

آقای دوبونو که به عنوان مُبدع نظریه «تفکر جانبی» هم شناخته می‌شود، کتابی با عنوان «شش کلاه تفکر» نیز نوشته که به زبان فارسی هم ترجمه شده است.
 
در این تکنیک دوبونو به‌طور کلی با استفاده از شش سبک فکری، موضوع یا مسئله مورد نظر را بررسی می‌کند. برای هریک از شش سبک فکری نیز یک کلاه با رنگی مخصوص در نظر گرفته است. درواقع رنگ کلاه‌ها نمایان‌گر طرز تفکر و نگرش افراد می‌باشد.
ادوارد دوبونو
Edward de Bono
دوبونو با ارائه تکنیک شش کلاه تفکر، سعی می‌كند به‌كسانی كه دورهم جمع می‌شوند، بياموزد كه تک‌بعدی فکر نکنند. به تفكر خود وسعت دهند و آنگاه به راه‌های خلاق بينديشند. در نهایت با یک هماهنگی مدبرانه نتايج را طبقه‌بندی كرده و در تصميم‌گيری و حل مسائل از آن استفاده كنند.
 
در تکنیک 6 کلاه تفکر افراد با گذاشتن هر یک از کلاه‌ها بر سرشان، سبک فکری‌شان را براساس رنگ کلاه‌شان تغییر می‌دهند. در واقع این افراد سعی می‌کنند نقش بازی کنند. یکی از مهمترین موانع تفکر در زمینه‌های مختلف، عملکرد تدافعی ما است. ما با گذاشتن هریک از کلاه‌ها بر سرمان، این فرصت را به خودمان می‌دهیم تا بدون تعصب و پیش‌داوری، در نقش خصوصیات فردی آن کلاه، درباره موضوعات مختلف فکر کنیم و حرف بزنیم.

حالا به خصوصیات هریک از کلاه‌ها می‌پردازیم:

کلاه سفید

شش کلاه تفکر-کلاه سفید

کلاه سفید مربوط به واقعیت‌ها، اطلاعات و ارقام ملموس می‌شود. سفيد، رنگی خنثی و منفعل است. كلاه سفيد با موضوعات و شكل‌های انفعالی سر و كار دارد. کسی که این کلاه را بر سر گذاشته، واقعيت‌ها را بدون هيچ‌گونه قضاوتی مورد کنکاش قرار می‌دهد. مثل یک کامپیوتر که بدون دخالت دادن احساسات و عواطف، و فقط براساس داده‌ها عمل می‌کند و نتیجه را ارائه می‌هد. فردی که این نقش را بازی می‌کند واقعیت‌ها را بی‌طرفانه بیان کند و تفاسیر و تحلیل‌ها کاری نداشته باشد.

کلاه قرمز

تکنیک شش کلاه تفکر، کلاه قرمز

این کلاه به عکس کلاه سفید، متکی بر احساسات است. رنگ قرمز نشانه خشم، شور و هيجان است. در کلاه قرمز بينش هيجانی و جنبه‌های احساسی و غيراستدلالی مدنظر می‌باشد. در واقع این رنگ کلاه ابزار مناسبی برای بيرون ريختن احساسات است. این احساسات است که تفکر ما را شکل می‌دهد و آن را با نیازهای ما و مقتضیات زمانه متناسب می‌کند. استفاده از کلاه قرمز به متفکر فرصت ارائه احساساتش در مورد موضوع مورد را بحث می‌دهد.

کلاه مشکی

کلاه مشکی

در تکنیک شش کلاه تفکر، کلاه سیاه به‌طور خاص روی نظرات منطقیِ منفی تاکید دارد. رنگ سیاه نشانه منفی‌نگری و افسردگی است. بنابراین فردی که با این رنگ کلاه در جلسه حضور پیدا می‌کند، جنبه‌های منفی و بدبينانه موضوع را ابراز می‌کند. صاحب کلاه سیاه یادآوری می‌کند که موضوع مورد بحث با تجارب یا دانش موجود در آن زمینه سنخیت ندارد. او دلایل عدم موفقیت و شکست را برمی‌شمرد.

کلاه زرد

کلاه زرد

کلاه زرد تفکر سازنده مثبت را نمایندگی می‌کند. زرد نشانه آفتاب و مثبت است. تفکر فرد صاحب کلاه زرد بر محاسن و مزایا استوار است. وی همیشه جنبه‌های مثبت و خوشبينانه موضوع مورد بررسی قرار می‌دهد. می‌توان گفت که گرایشات کلاه زرد درست نقطه مقابل تمایلات کلاه سیاه است. هر چه کلاه سیاه منفی‌نگر کلاه زرد مثبت‌اندیش است.

کلاه سبز

کلاه سبز

رنگ سبز نشانه رويش و باروری است و کلاه سبز سمبل تفکر خلاق و تفکر جانبی است. به همین جهت از کلاه سبز برای ابراز ایده‌ها و راه‌حل‌های جدید و خلاقانه استفاده می‌شود. صاحب کلاه سبز از نظرات کهنه و تکراری گریزان است و از نظرات نو و متفاوت استقبال می‌کند. این کلاه به تغییر علاقه‌مند است و بنابراین روی تغییر و تحول متمرکز می‌شود.

کلاه آبی

کلاه آبی

آخرین کلاه تکنیک شش کلاه تفکر، به رنگ آبی است. این کلاه روی تفکر متمرکز است. بنابراین وقتی کسی کلاه آبی را بر سر می‌گذارد دیگر درمورد یک «موضوع» فکر نمی‌کند، بلکه درمورد «تفکرِ درباره یک موضوع» فکر می‌کند. کلاه آبی کنترل کننده و سازمان دهنده اندیشه‌ها است. کسی که این کلاه را بر سر گذاشته، نظرات بقیه کلاه‌ها را مورد ارزیابی قرار داده و سازمان‌دهی می‌کند. در ضمن رنگ آبی سرد است. 

تمرین

برای درک بهتر این تکنیک و تجربه عملی آن می‌توانید موضوعی را تعیین کنید. سپس براساس خصوصیات فکری هریک از کلاه‌های رنگی در مورد موضوع فکر کنید و تفکرات خود را بنویسید. در نهایت با استفاده از تفکرات کلاه آبی افکار سایر کلاه‌ها را جمع‌بندی کنید.
 
تمرین تکنیک شش کلاه تفکر را حتی می‌توانید به صورت یک بازی شاد و سرگرم کننده با کودکان هم انجام دهید. برای این منظور لازم است ابتدا شخصیت هریک از کلاه‌ها را برای کودکان توضیح دهید. سپس کلاه‌های رنگی را در اختیار کودکان قرار دهید تا بر سرشان بگذارند. سپس از آن‌ها بخواهید تا به نوبت براساس نوع تفکر کلاهی که بر سر دارند، نظر و تفکرشان در مورد موضوع یا مسئله مورد بحث را بیان کنند.
کودکان

تمرین تکنیک شش کلاه تفکر به عنوان بازی جذاب برای کودکان​

این بازی علاوه بر جنبه سرگرمی، باعث می‌شود مهارت تفکر منطقی و تفکر خلاق کودکان هم رشد کند. همچنین کودکان با فکر کردن روی موضوع و مسئله تعیین شده، در حل مسئله هم مهارت پیدا می‌کنند. مزیت دیگر بازی شش کلاه تفکر، توسعه دایره لغات بچه‌ها است. کودکان در هنگام ارائه نظرات کلاه رنگی در مورد موضوع، برای ارائه مطلب و جمله‌سازی در ذهن خود به دنبال واژه‌ها می‌گردند و سعی می‌کنند مناسب‌ترین و مرتبط‌‌ترین واژه‌ها را انتخاب کنند. پس اگر والد و یا مربی کودک هستید، برای رشد و توسعه مهارت‌ها و ظرفیت‌های ذهنی کودکان از بکارگیری این روشِ آموزش غافل نشوید.

اگر تمرین بالا را انجام دادید، از طریق فرم زیر (سامانه دیدگاه) تجربه‌تان را با من و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. همچنین اگر در مورد تکنیک شش کلاه تفکر سوالی هم داشتید می‌توانید آن را هم در همین فرم بنویسید تا در حد توان پاسخ دهم.
 
 در ضمن به سایر تکنیک‌های خلاقیت هم می‌توانید از طریق این لینک دسترسی داشته باشید و مطالعه کنید.

32 دیدگاه برای “تکنیک شش کلاه تفکر

  1. ربابه قاسم زاده
    ربابه قاسم زاده گفته:

    چقدر شیوا و کاربردی نوشتید.عالی بود.کاملا از این کتاب بی اطلاع بودم.

  2. خاتمی
    خاتمی گفته:

    سلام،
    جا داره از شما برای مقاله کامل و بسیار مفید تکنیک شش کلاه تفکر تشکر کنم. همچنان منتظر مقالات مفید شما هستم.

    • رسول امید
      رسول امید گفته:

      سلام،
      سپاس از شما.
      خوشحالم از اینکه مقاله تکنیک 6 کلاه تفکر براتون مفید بوده. موفق و خلاق باشید!

  3. فرزین
    فرزین گفته:

    سلام جواب این سئول رومیخواستم با استفاده از ۶ کلاه سفید زرد قرمز سیاه سبز آبی) ایجادپارک برای محله خود

  4. روشا
    روشا گفته:

    عالی بود من دنبال اطلاعات شش کلاه تفکر می‌گشتم برای کلاسمون که می‌خوایم ایده ی شش کلاه تفکر رو داخلش راه بندازیم
    ممنون بابت مطالب خوبتون

    • رسول امید
      رسول امید گفته:

      از اینکه مقاله تکنیک شش کلاه تفکر براتون مفید بود خوشحالم. موفق و خلاق باشید.

  5. بهاره عباسی
    بهاره عباسی گفته:

    سلام.
    ممنون از مطالب مفیدتان.
    چه موضوعاتی را به عنوان تمرین میتوانیم انتخاب کنیم؟
    ممنون میشم راهنماییم کنید.

    • رسول امید
      رسول امید گفته:

      سلام خانم عباسی،
      سپاس از لطف شما.
      برای ارتقاء مهارت خلاقیت تمرین‌های زیادی وجود داره. یکی از کاربردی‌ترین اونها انجام فعالیت‌ها و کارهای روزمره با دست غیرمسلطه (اگر راست دست هستید با دست چپ و بالعکس). از جمله این کارها با دست غیرمسلط تمرین نوشتن و نقاشی کردن با دست غیرمسلط هستش.
      همونطور که گفتم تعداد تمرین‌ها زیاده، قسمتی از اونها رو می‌تونید در کتاب «خلاقیت در عمل» (که در همین سایت هم عرضه شده) ببینید. همینطور در اکانت‌های اینستاگرام @moalemekhalagh و @omidcreativity هم می‌تونید تمرین‌های خلاقیت و سایر مطالب مرتبط با خلاقیت رو دنبال کنید.
      اگر باز سوالی بود در خدمتم.

  6. مریا
    مریا گفته:

    سلام، تشکر از به اشتراک گذاری تکنیک ها🙏🙏🙏
    شما منبع علمی تکنیک شش کلاه تفکر را می شناسید؟

    • رسول امید
      رسول امید گفته:

      سلام خانم محمدی، ممنون
      مبدع تکنیک شش کلاه تفکر آقای ادوارد دوبونو است و کتابی با همین عنوان هم دارد که توسط آذین ایزدی‌فر به فارسی ترجمه شده و انتشارات پیک بهار آن را چاپ کرده است.

  7. محمد
    محمد گفته:

    با سلام
    وقت بخیر، مطالب ارائه شده بسیار کاربردی و سودمند بود. همچنین کمال تشکر و قدر دانی را از جنابعالی دارم.

    • رسول امید
      رسول امید گفته:

      سلام، وقت شما هم بخیر،
      سپاس از شما برای نظر موافقتان در مورد مقاله تکنیک شش کلاه تفکر، امیدوارم همیشه موفق، پیروز و خلاق باشید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

ورود | ثبت نام
شماره موبایل یا پست الکترونیک خود را وارد کنید
برگشت
کد تایید را وارد کنید
کد تایید برای شماره موبایل شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد تا دیگر
برگشت
رمز عبور را وارد کنید
رمز عبور حساب کاربری خود را وارد کنید
برگشت
رمز عبور را وارد کنید
رمز عبور حساب کاربری خود را وارد کنید
برگشت
درخواست بازیابی رمز عبور
لطفاً پست الکترونیک یا موبایل خود را وارد نمایید
برگشت
کد تایید را وارد کنید
کد تایید برای شماره موبایل شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد تا دیگر
ایمیل بازیابی ارسال شد!
لطفاً به صندوق الکترونیکی خود مراجعه کرده و بر روی لینک ارسال شده کلیک نمایید.
تغییر رمز عبور
یک رمز عبور برای اکانت خود تنظیم کنید
تغییر رمز با موفقیت انجام شد