کودکان در مرحله حسی حرکتی چگونه فکر می‌کنند؟

همان طور که در مقاله «عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی کودکان دبستانی» نیز ذکر شد، پیاژه مراحل رشد ذهن کودکان را به چهار مرحله عمده تقسیم کرده است. مرحله اول که از بدو تولد تا حدود دو سالگی است، مرحله حسی حرکتی است.

مرحله حسی‌ حرکتی

مرحله یکی از مراحل توسعه شناختی جان پیاژه است که از تولد تا حدود دو سالگی کودک ادامه دارد. در این مرحله، کودکان از طریق تعامل مستقیم با محیط خود و با استفاده از حواس و حرکات خود به کشف و درک دنیای اطراف می‌پردازند. این مرحله به شش زیرمرحله تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:

مراحل 6گانه مرحله حسی حرکتی

1. مرحله بازتاب‌های ساده (۰-۱ ماه):

در این مرحله، نوزادان عمدتاً به بازتاب‌های ابتدایی مانند مکیدن و گرفتن پاسخ می‌دهند. آنها از طریق این بازتاب‌ها به یادگیری می‌پردازند و به تدریج به شناخت خود و محیط اطراف می‌پردازند.

2. مرحله اولین عادت‌های هماهنگ (۱-۴ ماه):

در این مرحله، نوزادان شروع به هماهنگ کردن حرکات مختلف بدن خود می‌کنند. آنها حرکات تصادفی را به صورت عمدی و هدفمند تکرار می‌کنند و تلاش می‌کنند تا تأثیرات آن حرکات را مشاهده کنند.

3. مرحله پیدا کردن ابزار برای هدف (۴-۸ ماه):

کودک در این مرحله شروع به استفاده از ابزارها برای دستیابی به اهداف خود می‌کند. آنها به تدریج متوجه می‌شوند که با استفاده از اشیاء می‌توانند به چیزهایی که در دسترس نیستند، دست پیدا کنند.

4. مرحله هماهنگی حرکات هدفمند (۸-۱۲ ماه):

کودک در این مرحله شروع به هماهنگ کردن حرکات مختلف برای رسیدن به اهداف پیچیده‌تر می‌کند. آنها می‌توانند حرکت‌های پیچیده‌تری را برای دستیابی به هدف مورد نظر خود برنامه‌ریزی کنند.

5. مرحله کشف وسیله جدید (۱۲-۱۸ ماه):

در این مرحله، کودک به جستجو و آزمایش با اشیاء جدید می‌پردازد. آنها شروع به امتحان کردن روش‌های مختلف برای حل مشکلات و رسیدن به اهداف می‌کنند و به تدریج توانایی‌های حل مسئله خود را توسعه می‌دهند.

6. مرحله استفاده از نمادها (۱۸-۲۴ ماه):

کودک در این مرحله به تدریج قادر به استفاده از نمادها و نشانه‌ها می‌شود. آنها قادر به تصور اشیاء و فعالیت‌ها در ذهن خود هستند و می‌توانند از زبان و تصاویر برای نمایندگی اشیاء و مفاهیم استفاده کنند.

در کل، مرحله حسی‌ حرکتی پیاژه به توضیح چگونگی توسعه شناختی اولیه کودکان می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه آنها از طریق تعامل مستقیم با محیط خود و استفاده از حواس و حرکات، درک اولیه از دنیای اطراف خود را شکل می‌دهند.

درک کودکان از اشیاء و مفهوم پنهان‌سازی

اطفال در این سنین و مرحله حسی حرکتی نمی‌توانند در مورد چیزهایی که در معرض دیدشان نیست، فکر کنند. ادراک آنها در مورد اشیاء کاملا با ادراک ما متفاوت است.

برای نمونه اگر روی اسباب بازی که کودک به طرفش می‌رود، یک دستمال بیندازید، کودک از ادامه حرکت به طرف آن منصرف می‌شود. در واقع کودک فکر نمی‌کند که اسباب بازی زیر دستمال است و با کنار زدن دستمال می‌تواند به آن دست پیدا کند. او فکر می‌کند که چون دیگر اسباب بازی را نمی‌بیند، پس آن دیگر وجود خارجی ندارد و از بین رفته است.

 

 

مفهوم خصوصیت دائمی بودن اشیاء

کودکان در این دوره درکی از مفهوم خصوصیت دائمی بودن اشیاء را ندارند و اشیاء می‌توانند مرتبا آشکار و ناپدید شوند.

در این مرحله، با ترتیب دادن بازی‌های مختلف، می‌توانید کودک را برای پشت سر گذاشتن این دوره و ورود به مرحله بعدی آماده کنید. در واقع این بازی‌ها باعث کسب تجربه‌های ارزشمند در کودکان و رشد ذهنی آنها می‌شود و در نتیجه طول دوره حسی حرکتی کوتاه می‌گردد.

این بازی را می‌توانید با پنهان و آشکار کردن اشیا با استفاده از یک تکه پارچه و یا نیمه پنهان کردن شی (که قسمت کوچکی از شی از زیر پارچه دیده شود) انجام دهید. با این بازی، کودک به تدریج مفهوم خصوصیت دایمی بودن چیزها را درک می‌کند و بنابراین می‌تواند با کنار زدن پارچه، شی پنهان شده را بیابد.

بازی دالی موشه نیز درک این مفهوم را برای کودک آسان می‌کند. این بازی را می توان با پنهان کردن صورت با دستان و سپس آشکار کردن آن و یا پنهان شدن در پشت اشیاء و آشکار شدن همراه با ادای کلمه دالی انجام داد.  این بازی برای کودک بسیار جذاب بوده و او را به هیجان می‌آورد.