خلاقیت هم مثل شنا، کشتی و رانندگی یک مهارت اکتسابی است!

انسان جانشین خداوند در زمین!

با وجود اینکه خداوند انسان را خلاق آفریده و مهارت خلاقیت یکی از توانایی‌های ذاتی بشر است، ولی بسیاری از ما به این واقعیت انکارناپذیر باور نداریم. همان‌طور که می‌دانید خداوند در قرآن کریم، انسان را خلیفه و جانشین خود بر روی کره زمین معرفی کرده است!

ولی چرا؟

احتمالاً به این دلیل که بر روی زمین، انسان، تنها موجودی است که بیشترین شباهت را به خداوند دارد. هیچ‌یک از مخلوقات دیگر، قدرت تفکر و تعقل انسان را ندارند. بنابراین اگر قرار است روی زمین موجودی جانشین خدا باشد، برای این جایگاه هیچ موجودی مناسب‌تر از انسان نیست.

یکی از صفات خداوند، آفرینندگی است. خلق تمام کائنات و موجودات زنده و غیرزنده، مربوط به همین صفت آفرینندگی می‌شود. انسان نیز در مقیاسی کوچک‌تر، همین توانایی را دارد. ابتکارات، اکتشافات و اختراعات بی‌شمار بشر در طول تاریخ از همین مشخصه و توانایی نشئت می‌گیرد. پس باید بپذیریم که انسان هم مانند خداوند، آفریننده و خلاق است، البته مسلماً با توانایی به‌مراتب کم‌تر از پروردگار یکتا.

همان گونه که پیش‌تر گفتم خلاقیت یکی از توانایی‌های ذاتی بشر است. همه ما خلاق آفریده شده‌ایم و قادر به خلاقانه فکر کردن و خلاقانه عمل کردن هستیم. البته به‌شرط آنکه به خودمان و توانایی‌های خدادادی‌مان باور داشته باشیم و خود را جانشین شایسته خداوند در روی زمین بدانیم.

 

چرا کودکان خلاق‌تر از ما بزرگسالان هستند؟

کودکان به‌طور فطری به خودشان و توانایی‌هایشان باور دارند. اگر توجه کنید می‌بینید که اغلبِ رفتارها و فعالیت‌های کودکان خلاقانه است ولی در اغلبِ ما بزرگسالان، این باور به دلایل مختلف و به‌تدریج از بین رفته است. به همین دلیل کارهایی که انجام می‌دهیم اغلب کلیشه‌ای و غیرخلاقانه است. پس برای خلاق شدن لازم است راهی برای بازآفرینی دوباره خلاقیتمان پیدا کنیم. یکی از این راه‌ها کسب دانش و تمرین است.

 

 

تاکنون کتاب‌های زیادی در مورد خلاقیت نوشته شده است که هر یک به جنبه‌های مختلفی از این موضوع پرداخته‌اند. برخی از آن‌ها تا حدودی کاربردی بوده و در صورت به کار بستن روش‌های پیشنهادی آن‌ها می‌توان شاهد تغییر رفتار و عملکرد در خواننده بود. ولی بسیاری از آن‌ها فقط ماهیت تئوریک و نظری دارند و کم‌تر می‌توان آن‌ها را در عمل به کار گرفت. این نوع کتاب‌ها از این لحاظ که به دانش خواننده در خصوص موضوع مورد نظر می‌افزایند، ارزشمند هستند. ولی از طرف دیگر عیب چنین کتاب‌هایی این است که تغییری در عملکرد خواننده ایجاد نمی‌کنند و موجب رشد این مهارت در او نمی‌شوند.

کتاب خلاقیت در عمل یکی از کتاب‌هایی است که به جنبه عملی مهارت خلاقیت توجه خاص دارد. حتی برای رسیدن به این مهارت تمرین‌های متعددی در فصول مختلف آن گنجانده شده است. 

خلاقیت هم مثل رانندگی، شنا و کُشتی یک مهارت است. مهارتی اکتسابی که می‌شود آن را فراگرفت و به‌کار بست. برای کسب این مهارت باید در مورد آن آموزش دید، ولی همان‌گونه که فقط با آموزشِ نظری نمی‌توان شناگر و یا راننده شد، در مورد این مهارت هم صرفاً با تکیه بر آموزش‌های نظری نمی‌توان فردی خلاق شد.

 

 

مهم‌ترین اصل در کسب مهارت خلاقیت

مهم‌ترین اصل در کسب هر مهارتی، آموزش عملی و تمرین مداوم است. به قول «آنتونی رابینز» «تکرار، مادرِ یادگیری است.» پس در هر زمینه‌ای هر چه تمرین مستمر و طولانی‌مدت‌تر باشد، به همان نسبت فرد، ماهرتر می‌شود.

در این رابطه «آلبرت انیشتین» هم می‌گوید: «دلیل موفقیت من این نیست که خیلی زرنگ هستم، بلکه دلیلش فقط این است که من مدت بیشتری روی مسائل کار می‌کنم!»

به همین دلیل برای رسیدن به نتیجه مطلوب در کسب مهارتِ لازم در زمینه خلاقیت، در قسمت‌های مختلف کتاب خلاقیت در عمل سعی شده متناسب با هریک از موضوعات موردبحث، در کنار آموزش نظری، به مباحث عملی نیز پرداخته شود. به این ترتیب خوانندگان کتاب به‌طور عملی به فراگیری این مهارت می‌پردازد. بنابراین توجه داشته باشید که فقط با روخوانی حتی این کتاب چیز زیادی عاید شما نخواهد شد، پس برای به اتمام رساندن کتاب عجله نکنید، بلکه:

• اولاً با تمرکز و تفکر در مورد مطالب و حتی در صورت نیاز، مطالعه چندباره هر فصل، اجازه دهید مطالب و موضوعات مطرح‌شده، ملکه ذهنتان شوند.

• ثانیاً در کنار خواندن مطالب هر فصل از کتاب و تفکر در مورد آن‌ها، به تمرین خلاقیت بپردازید. هر چه بیشتر تمرین کنید، مهارت بیشتری کسب خواهید کرد.

 

انجام تمرین برای رسیدن به تفکر خلاق

در این راستا در پایان هر فصل، تمرین‌ها و سوالاتی در نظر گرفته شده است. در انجام این تمرین‌ها پشتکار و مداومت داشته باشید و وقت بگذارید. پاسخ تمرین‌ها در فصل هشتم کتاب آمده ولی قبل از تفکر روی هریک از تمرین‌ها و تلاش کافی برای پاسخ دادن به آن‌ها، به پاسخ‌های پایان کتاب مراجعه نکنید.

هدف از این تمرین‌ها، پرورش تفکر خلاق در شماست ولی باید توجه داشته باشید که الزاماً نیازی نیست در مورد همه تمرین‌ها به پاسخ صحیح برسید. درواقع، تفکر روی آن‌ها و ایده‌پردازی در موردشان مهم‌تر از رسیدن به پاسخ صحیح است. در مواردی حتی ممکن است برخی از تمرین‌ها پاسخ صحیح خاص و منحصربه‌فردی نداشته باشند؛ ازاین‌رو هرکس می‌تواند پاسخ خودش را داشته باشد.

 

 

خلاقیت یعنی ایده‌پردازی

توجه شما را به این نکته جلب می‌کنم که اساس خلاقیت، ایده‌پردازی است! بنابراین هرچه در مورد یک موضوع، ایده‌های بیشتری ارائه دهید، به تفکر خلاق نزدیک‌تر می‌شوید. پس در حل تمرین‌ها مقید به رسیدنِ سریع به یک پاسخ نباشید.

از طرف دیگر، بعضی از تمرین‌ها ممکن است بیش از یک پاسخ داشته باشند. حتی برای برخی از آن‌ها ممکن است پاسخ‌های بی‌شماری وجود داشته باشد. بنابراین در مورد این تمرین‌ها به یک یا چند پاسخ، بسنده نکنید، وقت بیشتری بگذارید و ایده‌پردازی کنید. هر چه تعداد جواب‌های شما بیشتر باشد، به اهداف کتاب و تمرین‌های ذکر‌شده، نزدیک‌تر خواهید شد و نتیجه بهتری خواهید گرفت.

در میان تمرین‌ها و سوالاتی که در کتاب ارائه شده، ممکن است روش حل تمرینی را ندانید، مهم نیست؛ مهم این است که باوجود ندانستنِ راهِ رسیدن به پاسخ، موضوع را از جنبه‌های مختلف بررسی کنید و برای رسیدن به پاسخِ آن، ایده بدهید. حتی اگر ایده‌هایتان نادرست، دور از ذهن و مضحک به نظر بیایند!

 

مهارت خلاقیت یعنی همین!

یعنی این‌که شما پاسخ مسئله‌ای را ندانید و برای اولین بار خودتان با قدرتِ تعقل، تخیل و خلاقیتتان به پاسخ آن مسئله برسید. پاسخی که از دیدِ برخی ممکن است بسیار دور از انتظار و دور از واقعیت به نظر بیاید.

لازم است بار دیگر تأکید کنم که این تمرین‌ها برای این مطرح نشده‌اند که الزاماً برای هرکدام از آن‌ها پاسخ صحیحی پیدا کنید، بلکه مطرح شده‌اند تا شما وادار به تفکر شوید و برای هریک از تمرین‌ها تعداد زیادی پاسخ بیابید؛ فارغ از این‌که پاسخ‌هایی که یافته‌اید درست باشند یا نادرست. در یک‌ کلام، تمرین‌های مطرح‌شده در این کتاب، برای شما نقش آزمون را بازی نمی‌کنند، بلکه خود، ابزاری برای آموزش شما هستند. بنابراین اگر می‌خواهید به فردی خلاق تبیل شوید، برای هر تمرین به‌طور خستگی‌ناپذیر ایده‌پردازی کنید و بازهم ایده‌پردازی کنید. ایده‌های معقول، ایده‌های غیرمعمول و دور از انتظار و حتی ایده‌های مضحک!

پس‌ازاینکه به‌اندازه کافی روی تمرین‌های هر فصل وقت گذاشتید و ایده پیدا کردید؛ به فصل مربوط به پاسخ‌ها مراجعه کنید و جواب‌ها و هم‌چنین توضیحات ارائه‌شده در مورد هر تمرین را خوانده و آن‌ها را با پاسخ‌های خود مقایسه کنید. با این روش، به‌تدریج به دلیل آشنایی پیدا کردن با فلسفه تفکر خلاق، زمانی که به تمرین‌های فصل‌های بعدی رسیدید؛ با اطمینان بیشتری به حل تمرین‌ها خواهید پرداخت.

 

مهارت خلاقیت ساده‌تر از آن است که فکر می‌کنید!

مطمئناً با به کار بستن مواردی که در این کتاب کوچک ذکر کرده‌ام، شما به‌راحتی به فردی خلاق و تأثیرگذار در جامعه، خانواده و زندگی شخصی خود تبدیل خواهید شد. چراکه مهارت خلاقیت، ساده‌تر و عملی‌تر از آن است که اغلبِ ما فکر می‌کنیم. فقط باید باور داشته باشیم که همه ما توانایی خلاق بودن را داریم و با تمرین می‌توانیم به این هدف برسیم.

برگرفته از فصل اول کتاب خلاقیت در عمل: