با معضلاتی مانند بیماری کرونا چگونه برخوردی داشته باشیم؟
فهرست مطالب
مهارت حل مسئله، مشکل و معضل!
کرونا چه جایگاهی در شرایط کنونی جهان دارد؟ آیا یک مسئله است؟ یک مشکل است؟ و یا فراتر از اینها یک معضل است؟
مسائل، مشکلات و معضلات همراهان جدایی‌ناپذیر انسان هستند. مشکلات همواره انسان را به چالش می‌کشند. او را به تلاش وامی‌دارند و به زندگی معنا می‌بخشند. انسان نیز در مقابل این مسائل و مشکلات همواره به دنبال راه‌حل‌ها و راهکارهای مناسب است تا آن‌ها را حل و فصل کند. در همین راستا مهارت حل مسئله یکی از مهمترین مهارت‌های نوع بشر برای بقا و پیشرفت بوده است.
هریک از این مشکلات، مراتب و دشواری خود را دارند و فائق آمدن به آن‌ها هم راه و روش خاص خود را می‌طلبد. در اینجا به سه سطح از آن‌ها اشاره شده و روش‌های برخورد با آن‌ها نیز مورد بررسی اجمالی قرار می‌گیرد:
الف. مسئله:
مسائل پیش پا افتاده‌ترین و از نظر دشواری در پایین‌ترین سطح قرار می‌گیرند. معمولا برای مسائل پاسخ‌های مشخصی وجود دارد. بنابراین با فراگیری و کسب مهارت حل مسئله، می‌توان به این پاسخ‌ها و راه‌حل‌ها دسترسی پیدا کرد. بدیهی است که با دستیابی به پاسخ‌ها می‌توان به‌راحتی مسئله را حل کرد.
ب. مشکل:
مشکلات از نظر دشواری در مرتبه بالاتری قرار دارند. بنابراین از میان برداشتن آن‌ها هم نیاز به مهارت و تلاش بیشتری دارد. در مواردی مشکل خود ترکیبی از چند مسئله است. در این شرایط برای حل آن باید مسائل تشکیل دهنده مشکل را تک‌به‌تک حل کرد، تا در نهایت به راه‌حل مشکل رسید.
معمولا روش رسیدن به راه‌حل مشکلات چندان آسان نیست و لازم است از دانش و مهارت بالاتری برخوردار باشیم. در این سطح از دشواری هرچه روش‌های رسیدن به راه‌حل خلاقانه‌تر و کاراتر باشد، راحت‌تر می‌توان مشکل را حل کرد و نتیجه بهتری هم گرفت.
ج. معضل:
ولی در بالاترین مرتبه دشواری معضلات را داریم. برای معضلات نه پاسخ مشخصی وجود دارد و نه راه‌حل خاصی که بتوان ارائه نمود. پس همانند مسائل و مشکلات نمی‌توان به‌راحتی برای آن‌ها راه‌حلی ارائه نمود و آن‌ها را از سر راه برداشت. بلکه باید به سطح بالاتری از تفکر دسترسی داشت و برای از میان برداشتن آن‌ها دنبال راهکار بود. به‌همین دلیل هرکس براساس مهارت و دانسته‌های خود می‌تواند با معضل برخورد کند و در جهت ارائه راهکار مناسب‌تر تلاش کند. پاندمی بیماری کرونا و ویروس کوید-19 مثال خوبی برای معضل است. معضلی که بشر را به زانو درآورده است.
***
مثال‌هایی از مسئله، مشکل و معضل
شاید برای روشن‌تر شدن موضوع و درک بهتر هریک از اصطلاحات مسئله، مشکل و معضل، لازم باشد مثال‌هایی بزنم. در اینجا مثال‌هایی از ریاضیات آورده‌ام تا درک آن‌ها برای همه راحت باشد. پس به مثال‌های زیر توجه کنید:
همان‌طور که گفتم، مسئله ساده‌ترین موضوع است و همانند معادله زیر پاسخ مشخص و ساده‌ای هم دارد.
X – 8 = 10
این معادله یک مسئله است. هر فردی که به چهار عمل اصلی ریاضی آشنایی داشته باشد، به‌راحتی این مسئله را حل کرده و مقدارعددی X را پیدا می‌کند (X=2).
***
مورد بعدی مشکل بود که برای حل کردن آن نیاز به پیدا کردن راه‌حل است.
X^2 + X – 4 = 0
در اینجا برای حل کردن معادله بالا باید با معادلات درجه دو آشنایی داشته باشیم تا بتوانیم آن را حل کرده و مقدار عددی X را پیدا کنیم.
***
بالاترین سطح دشواری و پیچیدگی مربوط به معضل بود. همان‌گونه که ذکر شد، در حل معضل ما نیاز به سطح تفکری بالاتری داریم. در این قسم از موضوعات نمی‌توان مثل «مشکل» راه‌حل ارائه نمود. بلکه باید به دنبال راهکار بود.
***
مردم در مواجهه با مشکلات چگونه رفتار می‌کنند؟
علاوه بر گروه‌بندی مشکلات به سه سطح «مسئله»، «مشکل» و «معضل»، مخاطبان و افراد درگیر با این مشکلات را هم می‌توان گروه‌بندی کرد. اتفاقا انسان‌ها را هم می‌توان در ارتباط با مشکلات به سه دسته تقسیم کرد.
1. گروهی از افراد در مواجهه با مشکلات، به‌خصوص مشکلات با سطح دشواری بالاتر (مشکل یا معضل)، به جای حل کردن مشکل، سعی می‌کنند به قول معروف صورتِ مسئله را پاک کنند.
این افراد با وجود اینکه نسبت به وجود مشکلات واقف هستند و صدمات ناشی از آن‌ها را هم احساس می‌کنند، ولی نسبت به حل آن‌ها بی‌خیالند! درواقع این افراد به‌دلیل پایین بودن اعتمادبه‌نفسشان به‌جای حل کردن آن‌ها، چشمشان را روی مشکلات می‌بیندند و آن‌ها را نادیده می‌گیرند. به بیانی دیگر اینها بلحاظ اینکه افرادی منفعل هستند، خودشان را فریب می‌دهند، تا مجبور نشوند در جهت حل مشکل اقدامی انجام دهند.
این گروه از انسان‌ها مسئولیت‌پذیری بسیار پایینی دارند و بنابراین کسی روی آن‌ها حساب نمی‌کند. بدیهی است که با نادیده گرفتن مشکلات نباید امیدی به حل خودبخودی آن‌ها داشت. وجود مشکل در زندکی این افراد، استخوان لای زخم است. همان‌گونه که ممکن است استخوان لای زخم عفونت کند و زخم عمیق‌تری را به وجود آورد، این مشکل هم ممکن است رشد کند و مشکلات جدیدتر و جدی‌تری را به وجود آورد.
2. دومین گروه از مردم در برخورد با مشکلات، افرادی عامل هستند و در برابر مشکلات کوتاه نمی‌آیند. آن‌ها تمام تلاششان را به خرج می‌دهند تا مشکل را حل کنند و از سر راه بردارند. این افراد مسئولیت‌پذیری بالایی دارند و همه روی آن‌ها حساب می‌کنند. انسان‌های خودساخته، با پشتکار بالا و از نظر روانی بسیار قوی در این گروه جای می‌گیرند. اینها به‌لحاظ جدیت و مسئولیت‌پذیریشان زبانزد هستند.
و اما گروه سوم
3. سومین گروه از مردم در ارتباط با برخورد با مشکلات چه خصوصیاتی می‌توانند داشته باشند؟ آن‌ها چگونه می‌توانند متفاوت با دو گروه قبلی عمل کنند؟!
گروه اول در برابر مشکلات برخوردی منفعلانه دارند. گروه دوم فعالانه به حل مشکل می‌پردازند. به جز این دو برخورد؛ چه عملکرد و واکنشی می‌توان در برابر مشکلات داشت؟
برای شناخت گروه سوم و نحوه برخورد آن‌ها با مشکلات، لازم است به مشکلات برگردیم. باید در مورد هریک از آن‌ها، به‌خصوص در مورد معضلات دسته‌بندی جدیدی را طرح کنیم. پیش‌تر گفتم معضلات راه‌حل ندارد و برای حل و فصل کردن آن‌ها نیاز به ارائه راهکار داریم.
ولی در مواردی (و نه در تمام موارد) ارائه راهکار برای حل یک معضل، مشکل یا معضل دیگری را به‌وجود می‌آورد! در این حالت به راحتی نمی‌توان اقدام به اجرایی کردن راهکار نمود. چرا که ممکن است مشکل یا معضل جدید خسارات یا صدماتی در حد معضل اول و یا در مواردی حتی بیشتر از آن را موجب شود.
در این شرایط اگر مانند افراد گروه اول بی‌خیال حل معضل شویم، باید صدمات آن را نیز بپذیریم و اگر همانند گروه دوم درصدد حل آن برآییم باید خسارات ناشی از معضلی جدید را پذیرا باشیم!
پس چه باید کرد؟
مسلما تعداد این چنین معضلاتی بسیار کم است و اغلب حالت استثنا دارد. ولی وقتی پیش بیاید باید برای آن هم استراتژی و راهکار موثری ارائه نمود. راه سومی که گروه سوم از مردم در برابر چنین معضلی در پیش می‌گیرند، یک راه بینابینی است. راهی متفاوت و خلاقانه! بنابراین در این روش نباید به موضوع نگاه سفید و سیاه یا صفر و صد داشت.
شاید اگر این گروه از معضلات را با مثال بیان کنیم قابل درک‌تر باشد. یک مثال بارز در این خصوص معضلی است که اخیرا کل دنیا را تحت تاثیر خود قرار داده است.
پاندمی کرونا یا ویروس کوید-19
بیماری کرونا با همه‌گیری که در تقریبا همه کشورهای دنیا به وجود آورده، بسیاری را خانه‌نشین کرده است. در واقع خانه‌نشینی و رعایت اصول اولیه بهداشت، به‌عنوان راهکاری کارآمد و تاثیرگذار در کنترل این ویروس و بیماری ناشی از آن توصیه می‌شود. ولی از طرف دیگر با خانه‌نشینی معضل دیگری که در مواردی اهمیتش از ابتلا به بیماری کرونا کمتر نیست، به وجود آمده است. معضلی به نام تعطیلی کسب‌وکارها، بیکاری و عدم تامین مالی برای رفع نیازهای اولیه زندگی آحاد جامعه!
بنابراین اگر قرار باشد همه مردم در خانه ماندن، کاهش تردد در سطح شهر و فاصله‌گذاری را که راهکار مناسبی برای کنترل بیماری است، رعایت کنند، عملا معضل جدید عدم کسب درآمد پیش می‌آید. درست است که بیماری کرونا می‌تواند جان انسان‌ها را بگیرد و تلفات شدیدی را ایجاد کند، ولی این معضل جدید هم دست کمی از آن ندارد. معضل جدید اقشار کم‌درآمد را نشانه رفته و در طولانی مدت می‌تواند باعث تلفات انسانی بر اثر گرسنگی را درپی داشته باشد.
چه باید کرد؟
اینجاست که باید راهکار جدیدی با عنوان کنارآمدن با معضل را در پیش گرفت. این راهکاری است که سومین گروه از مردم در مواجهه با معضلی با این شرایط خاص در پیش می‌گیرند.
نکته قابل توجه در این خصوص اینست که اولا این چنین معضلاتی حالت استثنا دارد و بسیار کم پیش می‌آید و دوم اینکه افرادی که اینجا به عنوان گروه سوم از آن‌ها نام برده می‌شود، بسیار اندک هستند و اغلب مردم متاسفانه پذیرش چنین راهکاری را ندارند و از انجام دادن آن سرباز می‌زنند.
برخی از مردم که به دلیل شرایط خاص کسب‌وکارشان از نظر کسب درآمد دغدغه چندانی ندارند، در مورد شروع کسب و کارهای فیزیکی شدیدا به مسئولین انتقاد دارند. برخی از مردم هم که بلحاظ روزمزد بودن و وابستگی شدید به درآمد روزانه، از محدودیت‌های به وجود آمدن شدیدا ناراحت هستند.
راهکار این معضل چه می‌تواند باشد؟!
در روش کنار آمدن با معضل (در مورد بیماری کرونا) ضمن پذیرش این معضل و خطرات و ریسک‌های آن، نیم‌نگاهی به معضل جدید نیز داریم تا راهکارهایی برای به حداقل رساندن خسارات هر دو معضل پیدا کرده و به آن عمل کنیم.
در این راستا رعایت اصول اولیه بهداشت عمومی از جمله استفاده از ماسک و دستکش و همچنین شستشوی مکرر دست‌ها، استفاده اصولی از ضدعفونی کننده‌ها، فاصله‌گذاری اجتماعی و عدم تردد غیرضرور؛ کسب‌وکارها نیز فعالیت خود را دارند تا برای رفع نیازهای اولیه و معیشت خانواده‌ها درآمدی و عایدی حاصل شود. بدیهی است که هرچه مشاغل به سمت کسب‌وکارهای الکترونیک و آنلاین سوق دهیم، ریسک کمتری نیز متوجه افراد خواهد بود و راحت‌تر می‌توان کرونا را پشت‌سر بگذاریم.
نظر شما در مورد این معضل جهانی چیست؟ با چه راهکاری می‌توانیم به آن فائق آییم؟
لطفا نظرات خود را در پایین همین صفحه با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
- نویسنده: رسول امید
