انگیزه چیست و چه تاثیری روی عملکرد ما دارد؟
فهرست مطالب
همه ما بارها شنیده‌ایم که افرادی می‌گویند «دستم به کار نمی‌ره!» یا «انگیزه لازم برای این کار را ندارم». شاید خودمان هم در موارد مختلف دچار چنین احساسی شده باشیم. ولی انگیزه چیست و چه نقش و تاثیری در انجام کارها و عملکرد ما دارد؟
انگیزه چیست؟
در مورد این کلمه هم مثل سایر واژه‌ها و اصطلاحات تعاریف مختلفی بیان شده است. نکته قابل توجه در این مورد اینکه کلمه انگیزه یک کلمه علوم انسانی است. و همانند سایر کلمات و اصطلاحات علوم انسانی یک تعریف مشخص و معینی ندارد. بنابراین هر متخصص و صاحب‌نظری تعریف خاص خود را ارائه می‌دهد. گرچه این تعاریف اغلب شبیه هم هستند، ولی در مواردی می‌توانند بسیار متفاوت نیز باشند.
یکی از این تعاریف می‌گوید:
انگیزه مجموعه‌ای از احساسات (که می‌توانند دردناک یا لذت‌بخش باشند) است که به‌صورت سوختی برای انجام شدن اعمال ما مصرف می‌شوند.
منبع انگیزه چیست؟
ولی منبع انگیزه چیست و از کجا می‌آید؟ در پاسخ به این سوال می‌توان گفت انگیزه از هدف، خواسته و علاقه‌مندی‌های ما به انجام کارهای خاص نشئت می‌گیرد. حال هرچه این علاقه‌مندی و خواسته قوی‌تر باشد و هدف مشخصی برای آن تعریف‌شده باشد، انگیزه نیز برای رسیدن به آن قوی‌تر خواهد بود.
پس اولین قدم در داشتن انگیزه برای انجام یک کار، خودِ آن کار و اهمیت آن برای ما است. این کار را می‌توانیم برای خودمان به‌عنوان یک هدف قرار دهیم و با انگیزه‌ای که برای رسیدن به آن هدف خواهیم داشت، در جهت رسیدن به آن اقدام کنیم.
آیا صرف داشتن انگیزه برای دستیابی به هدف کافی است؟
اگر بخواهم یک جواب صریح برای این سوال بدهم باید بگویم: خیر!
چرا؟
چون برای انجام هر کاری نیاز به اقدام است. انگیزه به‌تنهایی کاری از پیش نمی‌برد و لازم است در کنار آن، دست به عمل زد. عمل هم به‌نوبه خود نیاز به نیرو و انرژی دارد.
بسته به اینکه مراحل انجام کار و رسیدن به هدف چقدر دشوار و یا آسان باشد، به میزان معینی انرژی نیاز است. بنابراین اگر شما انرژی لازم برای انجام کاری را نداشته باشید، حتی در صورت داشتن انگیزه زیاد، عملا از انجام آن عاجز خواهید بود.
فرمول انگیزه!
پس‌ازاین مقدمه شاید بهتر باشد برای اینکه صحبت‌هایمان تا حدودی مشخص‌تر باشد، داشتن انگیزه را در قالب یک فرمول بیان کنیم و بعد مراحل رسیدن به آن را تشریح کنیم. من این فرمول را از کتاب بی‌نظیر بی‌حد و مرز نوشته جیم کوییک اقتباس کرده‌ام:
همان‌گونه که در این فرمول می‌بینید، برای داشتن انگیزه 3 شرط لازم است.
1. هدف داشته باشیم.
2. برای دستیابی به هدف، انرژی داشته باشیم.
3. برای این کار از اقدامات کوچک با مراحل ساده استفاده کنیم.
هریک از این شروط در جای خود مهم بوده و مجموعه آن‌ها به ما انگیزه می‌دهد. البته که هرکدام از این شرط‌ها خصوصیاتی دارند که برای رسیدن به انگیزه لازم، باید آن‌ها را مدنظر داشته باشیم. پس در ادامه به تشریح آن‌ها می‌پردازم.
در ابتدا در مورد خصوصیات هدف و کارهایی که برای آن باید انجام دهیم صحبت می‌کنیم:
الف- هدفی که برای دستیابی به خواسته و علاقه‌مندی خود تعریف می‌کنیم، باید کاملا مشخص باشد. باید آن‌قدر شفاف باشد که بدانیم چرا آن را انتخاب کرده‌ایم و چرا می‌خواهیم به آن برسیم.
با چرا شروع کنید!
به قول سایمون سینک (نویسنده، مشاور سازمانی و سخنران انگیزشی آمریکایی-بریتانیایی‌تبار) باید با چرا شروع کنیم (اشاره به کتاب «با چرا شروع کنید»، نوشته سایمون سینک). در این رابطه می‌توانیم از تکنیک 5 چرا هم استفاده کنیم. در این تکنیک ابتدا دلیل انتخاب این هدف خاص را از خودمان می‌پرسیم (چرا این هدف را انتخاب کرده‌ام؟). بعد به آن پاسخ می‌دهیم. سپس برای پاسخمان هم یک چرا می‌آوریم. دوباره پاسخ می‌دهیم و باز چرایی دیگر برای این پاسخ!
آن‌قدر این چراها و پاسخ‌ها را ادامه می‌دهیم تا کاملا برایمان روشن شود که واقعا برای چه منظوری چنین هدفی را برای خودمان انتخاب کرده‌ایم. با این کار هدف کاملا شفاف می‌شود. در این مسیر شاید به این نتیجه برسیم که این هدف خیلی هم برایمان مهم نیست. بنابراین آن را کنار می‌گذاریم و هدف دیگری را انتخاب می‌کنیم که کاملا هماهنگ با منظور و مقصدمان باشد. چرا که اگر هدف کاملا با منظور و خواسته اصلی‌مان منطبق نباشد، در ما انگیزه لازم را به‌وجود نخواهد آورد.
ب- در مرحله بعد منافع و مضرات (سود و زیان) آن هدف را بررسی و لیست می‌کنیم. برای این کار من نمودار T را پیشنهاد می‌کنم. نمودار T دو ستون در اختیار ما قرار می‌دهد. در ستون سمت راست منافع را لیست می‌کنیم و در ستون سمت چپ مضرات و زیان‌های حاصل از این اهداف را!
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که مگر تعیین هدف، برای ما زیان هم دارد. جواب مثبت است. هر انتخاب (هدف) علاوه بر منافع، هزینه‌های خاص خودش را هم دارد.
حال باید این‌ها را لیست کنیم تا ببینیم کدام کفه سنگین‌تر است. آیا در قبال هزینه‌های انتخاب این هدف، منافع به‌اندازه کافی بزرگ است که ارزش اقدام به دستیابی را داشته باشد؟
این مطلب ادامه خواهد داشت …
- نویسنده: رسول امید
