موانع زیادی وجود دارد که مانع از بروز خلاقیت می‌شوند. در دو مطلب قبلی سایت درباره دو مورد از موانع خلاقیت صحبت کردیم:

در مقاله اول با عنوان «قالب‌های ذهنی بزرگترین مانع بروز خلاقیت» به قالب‌های ذهنی و همچنین موضوع باورها پرداختیم و در مقاله دوم با عنوان «تحصیلات و هوش چه تاثیری در میزان خلاقیت افراد دارند؟» از تحصیلات و هوش و ماهیت دوگانه آن‌ها به‌عنوان محرک و مانع خلاقیت بحث کردیم.

اینجا می‌خواهیم به چند مانع دیگر اشاره کنیم و توضیحاتی ارائه نماییم. از جمله این موانع می‌توان به ترس از شکست، ترس از مورد تمسخر قرار گرفتن و نداشتن اعتماد به نفس لازم اشاره کرد.

1. ترس از شکست

همه به دنبال موفقیت هستند و هیچ کس از شکست خوشش نمی‌آید. افراد زمانی که با موفقیت روبرو می‌گردند، تشویق و تمجید می‌شوند و هنگام شکست، مورد توبیخ و تنبیه قرار می‌گیرند. بنابراین انسان‌ها برای کاستن از احتمال شکست، از ریسک کردن که لازمه خلاقیت است، دوری می‌کنند و بیشتر به امور معمول و مشخص می‌پردازند.

2. ترس از تمسخر و تحقیر

ترس از تمسخر و تحقیر هم یکی دیگر از موانع خلاقیت است. کارهای خلاقانه معمولا کارهای نو و غیرمعمول هستند و چون این نوع کارها برای جامعه نامانوس‌اند، به همین دلیل ممکن است افراد خلاق مورد تمسخر و تحقیر قرار گیرند. بسیاری به همین علت قید کارهای خلاقانه را می‌زنند و به فعالیت‌های معمول و روتین رو می‌آورند.

3. قوانین و مقررات

گرچه رعایت قوانین و مقررات برای هر فرد واجب است و موجب می‌شود نظم در جامعه حکم‌فرما باشد، اما برخی مواقع عدم انعطاف در قوانین مانع رشد تفکر خلاق است. مثلاً قوانین آموزشی در تعلیم و تربیت و دیسیپلین‌های سفت و سخت بدون توجه به تفاوت‌های فردی، خود مانعی در برابر بروز خلاقیت دانش آموزان است.

4. عوامل فرهنگی جامعه و آداب و رسوم

در بعضی از جوامع، آداب و رسوم و سنن اجتماعی، افراد را مجبور می‌سازند که طبق الگوها و خواسته‌های فکری و رفتاری جامعه خود عمل نمایند و به غیر از آن فکر نکنند. این جبر اجتماعی و ایجاد محدودیت و سنت‌پرستی که برخی مواقع حتی با خرافات نیز همراه است، تعصب خاصی را ایجاد می‌نمایند که مانع خلاقیت بوده و جلوی ایجاد الگوی‌های نو و بدیع را می‌گیرد.

5. دوری از موقعیت‌های مبهم

در بسیاری از موارد انسان‌ها از امور و موقعیت‌هایی که پیچیده و مبهم هستند دوری می‌کنند و به دنبال روش‌ها و راه‌حل‌های مطمئن و بدون دردسر می‌گردند. در صورتی که توجه به موقعیت‌های مبهم و پیچیده و ماجراجویی از ویژگی‌های انسان‌های خلاق است.

6. نداشتن اعتمادبه‌نفس

عدم وجود اعتمادبه‌نفس کافی در فرد نیز یکی دیگر از موانع خلاقیت است. در برخی مواقع با وجود این که افراد از توانایی و استعداد بالایی برخوردارند، ولی به دلیل احساس خود کم‌بینی، حقارت، کم‌رویی و در یک کلام به دلیل نداشتن اعتماد به نفس لازم، فکر می‌کنند که نظرات‌شان اشتباه است. به طوری که حتی از مطرح کردن و بیان آن نیز خودداری می‌کنند.

7. هم‌رنگی

همه‌مان این مثل را شنیده‌ایم که می‌گوید: خواهی نشوی رسوا، هم‌رنگ جماعت شو!

این مثل و عمل به آن دقیقا یکی از موانع بزرگ بروز خلاقیت در بسیاری از جوامع بشری است. در برخی از موارد افراد، ترس از این دارند که با دیگران متفاوت باشند و از طرف آن‌ها طرد شوند. بنابراین سعی می‌کنند، دنباله‌رو و مقلد بی‌چون و چرای دیگران باشند. به همین دلیل رأی و عقیده خود را مطابق با دیگران ساخته و راهی را انتخاب می‌کنند که دیگران انتخاب کرده‌اند و بالاخره در چارچوبی عمل می‌کنند که دیگران عمل می‌کنند. با این کار خط بطلانی بر روی توانایی‌ها و توانمندی‌های منحصر به فرد خود می‌کشند و عزت نفس و اعتماد به نفس خود را به حداقل تنزل می‌دهند. در واقع در این مسیر، ابتکار و خلاقیت که لازمه‌اش پاسخ‌های متفاوت و غیر‌معمول به موضوعات و مسائل است، مورد غفلت قرار می‌گیرد.

این مطلب برگرفته از کتاب «خلاقیت در عمل» است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این کتاب و تهیه آن روی لینک نام کتاب کلیک کنید.