مرحله «پیش عملیاتی» دومین مرحله رشد ذهنی کودکان

کودکان پس از پشت سر گذاشتن مرحله حسی-حرکتی به مرحله پیش عملیاتی وارد می‌شوند که تا سن ۶ یا ۷ سالگی کودک دیده می‌شود. منظور از عبارت «پیش عملیاتی» این است که در این مرحله هنوز کودک قادر به فعالیت‌های پیچیده ذهنی نیست.

در واقع کودک در این دوره از زندگی، خصوصیات ظاهری اشیاء را کاملا از روی ظاهر آنها قضاوت می‌کند. در صورتی که ممکن است ظاهر اشیاء از لحاظ منطقی با واقعیت منطبق نباشد.

برای روشن‌تر شدن مطلب می‌توانید آزمایش زیر را برای کودکتان انجام دهید:

مقداری مساوی شیر (و یا یک مایع رنگی) را در دو لیوان پهن و کوتاه بریزید. سپس در جلوی چشمان کودک، همه شیر درون یکی از لیوان‌ها را در یک لیوان بلند و باریک بریزید. بدیهی است که ارتفاع شیر در این لیوان بیشتر خواهد بود. حال اگر از کودک در مورد میزان شیر درون لیوان‌ها بپرسید، خواهد گفت که مقدار شیر درون لیوان بلند و باریک بیشتر از لیوان پهن و کوتاه است.

افراد بالغ با این استدلال که به مقدار شیر اولیه چیزی اضافه و یا کم نشده، محتوای هر دو لیوان را مساوی می‌دانند، ولی استدلال کودکان متفاوت از استدلال بزرگسالان است و همان گونه که ذکر شد آنها بیشتر به ظاهر چیزها توجه دارند تا به استدلال منطقی. با استدلال کودک، اگر ارتفاع شیر در لیوان باریک بیشتر از لیوان پهن است، پس مقدار شیر در لیوان باریک بیشتر است.

تمرکز روی یک موضوع

علاوه بر این، کودکان در مرحله پیش عملیاتی نمی‌توانند در یک لحظه به بیش از یک موضوع متمرکز شوند. برای مثال اگر با خمیر بازی دو گلوله کاملا مشابه و هم اندازه درست کنید و به کودک نشان دهید، کودک هم اندازه بودن گلوله‌ها را تایید خواهد کرد. حال اگر جلوی چشمان او یکی از گلوله‌ها را بردارید و آن را به شکل یک لوله درآورید و از کودک در مورد اندازه آنها سوال کنید، میزان خمیر لوله را بیشتر از گلوله اعلام خواهد کرد. زیرا طول شکل لوله بیشتر از طول گلوله است.

کودکان در این سنین هنوز مفهوم ابقای کمّیت را نمی‌دانند. به همین دلیل آن‌ها نمی‌دانند وقتی ظاهر چیزی عوض می‌شود، مقدار آن تغییری نمی‌کند. قضاوت آن‌ها بر اساس شکل ظاهری اشیا است و همچنین آنها نمی‌توانند تغییرات طول و عرض را هم زمان مورد تفکر و قضاوت قرار دهند. بنابراین قضاوت آنها بستگی به بعدی خواهد داشت که نظر آنها را بیشتر جلب کرده است.

تجربه عملی شما والدین و مربیان عزیز در این زمینه چیست؟ آیا درک و رفتار فرزندان و کودکان شما در سنین مهد کودک و پیش‌دبستانی با مرحله پیش عملیاتی انطباق دارد؟

با به اشتراک گذاشتن تجربیات خود در پایین همین صفحه، شرایط ارتقاء آگاهی‌های همدیگر را در زمینه پرورش کودکان فراهم کنیم!