پادکستها
نقش سیستم RAS مغز در دستیابی به اهداف بزرگ
فهرست مطالب
چرا برخی افراد به اهداف‌شان می‌رسند و برخی نمی‌رسند؟
آیا تا به حال دیده‌اید فردی با استعداد کمتر از شما، با امکانات کمتر و شرایط سخت‌تر، اما با سرعتی باورنکردنی به اهداف بزرگش می‌رسد؟ در مقابل، شاید بارها برایتان پیش آمده باشد که با وجود تلاش زیاد، هنوز آن‌طور که باید، به موفقیت دلخواهتان نزدیک نشده‌اید. تفاوت در چیست؟ پاسخ شاید در بخشی از مغز شما نهفته باشد که نامش را کمتر شنیده‌اید: RAS یا سیستم فعال‌سازی مشبک.
RAS مثل یک فیلتر هوشمند عمل می‌کند که هر لحظه تصمیم می‌گیرد کدام اطلاعات به ضمیر خودآگاه شما راه پیدا کند و کدام‌یک نادیده گرفته شود. این سیستم تعیین می‌کند روی چه چیزی تمرکز کنید، چه چیزهایی برایتان مهم تلقی شوند و حتی باورها و تصمیم‌های روزمره‌تان چگونه شکل بگیرند.
در این مقاله یاد می‌گیرید که چگونه این سیستم شگفت‌انگیز را در خدمت هدف‌گذاری هوشمندانه خود قرار دهید. با شناخت عملکرد RAS و نحوه‌ی تأثیر آن بر ذهن، می‌توانید ذهنی ثروت‌ساز، هدف‌محور و متمرکز بسازید که شما را گام‌به‌گام به سمت موفقیت واقعی سوق می‌دهد.
سیستم RAS چیست؟
تصور کنید مغز شما روزانه با میلیون‌ها پیام، تصویر، صدا و اطلاعات گوناگون بمباران می‌شود. اگر قرار بود همه این ورودی‌ها به ذهن خودآگاه شما برسند، دچار سردرگمی و آشفتگی کامل می‌شدید. اینجاست که سیستم RAS یا Reticular Activating System وارد عمل می‌شود؛ یک مکانیسم فیلترینگ فوق‌هوشمند در مغز که نقش حیاتی در تمرکز، توجه و تصمیم‌گیری ایفا می‌کند.
RAS در واقع بخشی از ساقه‌ی مغز است که درست بین مغز و نخاع قرار گرفته و وظیفه‌ی اصلی‌اش این است که انتخاب کند کدام اطلاعات به ضمیر خودآگاه راه پیدا کنند و کدام اطلاعات بی‌اهمیت فیلتر شوند. این سیستم مثل یک «نگهبان دروازه‌ی ذهن» عمل می‌کند؛ فقط چیزهایی را وارد آگاهی شما می‌کند که برایتان مهم و معنادار باشند. حالا این اهمیت ممکن است واقعی باشد یا حاصل تکرار، احساسات یا باورهای عمیق شما!
به‌عنوان مثال:
آیا تا به حال تصمیم گرفته‌اید ماشین خاصی را بخرید و پس از این تصمیم ناگهان شروع به دیدن آن مدل ماشین در همه‌جا کرده‌اید؟ این نه جادوست و نه تصادف، بلکه نشان می‌دهد که RAS شما حالا آن ماشین را مهم می‌داند، پس آن را از میان انبوه اطلاعات موجود، به سطح آگاه شما می‌رساند.
💡 نکته مهم اینجاست:
RAS قابل برنامه‌ریزی است. شما می‌توانی با استفاده از ابزارهایی مثل جملات تأکیدی، هدف‌گذاری دقیق، تجسم خلاق، و تمرینات روزانه، به RAS مغزتان بگویید چه چیزهایی برایتان مهم هستند. و وقتی این سیستم به درستی برنامه‌ریزی شود، به شما کمک خواهد کرد مسیر رسیدن به اهداف را با تمرکز، انگیزه و وضوح بیشتری طی کنید.
ارتباط RAS با ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه
برای درک بهتر نقش سیستم RAS در هدف‌گذاری، لازم است ابتدا تفاوت دو بخش مهم ذهن یعنی ضمیر خودآگاه و ضمیر ناخودآگاه را بشناسیم. سپس ببینیم که RAS چگونه به عنوان پل ارتباطی میان این دو عمل می‌کند.
🔹 ضمیر خودآگاه: مدیر اجرایی با ظرفیت محدود
ضمیر خودآگاه همان بخشی از ذهن ماست که با آن فکر می‌کنیم، تصمیم می‌گیریم و آگاهانه عمل می‌کنیم. اما این بخش بسیار محدود است. طبق یافته‌های روان‌شناسی، ضمیر خودآگاه تنها می‌تواند هم‌زمان بین ۵ تا ۹ واحد اطلاعاتی را پردازش کند. به همین دلیل است که ما نمی‌توانیم روی چند چیز پیچیده به طور هم‌زمان تمرکز کنیم.
🔹 ضمیر ناخودآگاه: ابرکامپیوتر بی‌وقفه
برخلاف ضمیر خودآگاه، ذهن ناخودآگاه بسیار قدرتمند، بی‌منطق، بدون فیلتر و همواره فعال است. این بخش مسئول احساسات، باورها، خاطرات بلندمدت و عادات رفتاری ماست. ضمیر ناخودآگاه است که در پس‌زمینه، زندگی ما را هدایت می‌کند، حتی زمانی که از آن آگاه نیستیم.
🔸 و اما RAS: پل میان دو دنیا
سیستم RAS همان حلقه اتصال بین این دو بخش ذهنی است.
RAS اطلاعات دنیای بیرون (یا حتی افکار درونی) را می‌سنجد و تنها آنچه را که با برنامه‌ها، باورها و تمرکز ذهنی ما هم‌راستا باشند، به ضمیر خودآگاه منتقل می‌کند. این یعنی:
– اگر شما هر روز هدفی را تجسم کنید، RAS آن را به‌عنوان «اطلاعات مهم» ثبت می‌کند.
– اگر جملات تأکیدی خاصی را تکرار کنید، RAS توجه شما را به نشانه‌ها و فرصت‌هایی جلب می‌کند که قبلاً آن‌ها را نمی‌دیدید.
– اگر باورهای محدودکننده‌ای در ذهن ناخودآگاهتان ثبت شده باشد، RAS ممکن است فرصت‌های واقعی را نیز که در ارتباط با آن باورهای محدود کننده است، نادیده بگیرد.
🎯 مثال کاربردی:
اگر شما به سیستم RAS یاد بدهی که «من در حال ساختن یک کسب‌وکار موفق هستم»، این سیستم ذهنی شروع می‌کند به فیلتر کردن اطلاعات و فقط افراد، کتاب‌ها و حتی ایده‌هایی را که با این هدف هم‌سو هستند، به خودآگاه شما وارد می‌کند. در نتیجه، به‌تدریج ذهن و زندگی‌تان در جهت هدف هماهنگ می‌شوند.
چگونه RAS را برای موفقیت و ثروت برنامه‌ریزی کنیم؟
اکنون که با عملکرد سیستم RAS و نقش آن در اتصال ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه آشنا شدیم، سؤال مهم این است:
چگونه می‌توانیم RAS را به نفع اهداف خود برنامه‌ریزی کنیم تا ما را در مسیر موفقیت و ثروت و یا هر هدفی که داریم، یاری دهد؟
در این بخش، روش‌هایی علمی و عملی را معرفی می‌کنیم که به کمک آن‌ها می‌توانید این فیلتر ذهنی قدرتمند را تربیت کرده و به خدمت بگیرید:
🔹 ۱. شفاف‌سازی اهداف با جزئیات
سیستم RAS به وضوح واکنش نشان می‌دهد. اگر فقط بگویید «می‌خواهم پولدار شوم»، RAS سردرگم خواهد بود. اما اگر بگویید:
«من تا پایان امسال، با راه‌اندازی فروشگاه آنلاین، ماهی ۵۰ میلیون تومان درآمد دارم»،
RAS شروع می‌کند به جست‌وجوی فرصت‌ها، ارتباطات و ایده‌هایی که با این تصویر هم‌راستا هستند.
تمرین عملی: هدف خود را با مشخصات SMART بنویسید:
– مشخص (Specific)
– قابل اندازه‌گیری (Measurable)
– قابل دستیابی (Achievable)
– مرتبط (Relevant)
– زمان‌دار (Time-bound)
🔹 ۲. تجسم خلاق و روزانه
هنگامی که هر روز در ذهن خود موفقیت و رسیدن به هدف را تجسم می‌کنید، RAS آن تصویر را به‌عنوان واقعیت درونی ثبت می‌کند. این کار باعث می‌شود فرصت‌های مرتبط را زودتر تشخیص دهید و احساس و انگیزه بیشتری برای اقدام پیدا کنید.
تمرین عملی: روزی ۵ تا ۱۰ دقیقه چشمان خود را ببندید و خود را در حال رسیدن به هدفتان با تمام جزئیات (صدا، رنگ، احساس، بو…) تصور کنید.
🔹 ۳. جملات تأکیدی مثبت
تکرار روزانه جملات تأکیدی مثبت، باورهای جدید را در ضمیر ناخودآگاه جای می‌دهد. RAS این تکرارها را جدی می‌گیرد و دنیای بیرون را طوری فیلتر می‌کند که با آن‌ها هماهنگ باشد.
تمرین عملی: هر روز چند بار با صدای بلند (یا نوشتن در دفترچه‌ای که برای این منظور تهیه کرده‌اید) جملاتی مانند این‌ها را تکرار کنید:
– من سزاوار ثروت، موفقیت و فراوانی هستم.
– ذهنی خلاق، متمرکز و فرصت‌جو دارم.
– من هر روز به اهدافم نزدیک‌تر می‌شوم.
🔹 ۴. ساختن تابلوی تجسم (Vision Board)
تصویرسازی بصری به RAS کمک می‌کند تا مسیر ذهنی شما را بهتر شناسایی کند. بنابراین نصب یک تابلو با تصاویر، کلمات کلیدی و نمادهایی از اهداف شما، سیگنال قدرتمندی برای برنامه‌ریزی RAS خواهد بود.
تمرین عملی: یک تابلو در اتاقتان نصب کنید که در آن تصاویری از خانه رویایی، درآمد دلخواه، سبک زندگی مورد علاقه و… قرار داده‌اید و هر روز با آن ارتباط برقرار کنید.
🔹 ۵. پرهیز از ورودی‌های ذهنی منفی
RAS فقط از شما نمی‌آموزد، بلکه از محیط، رسانه‌ها، گفت‌وگوها و حتی شبکه‌های اجتماعی نیز تأثیر می‌گیرد.
اطلاعات منفی، اخبار ناامیدکننده یا اطرافیان منفی‌نگر می‌توانند جهت‌گیری RAS شما را منحرف کنند.
تمرین عملی: هر روز، بخشی از زمان خود را صرف شنیدن پادکست‌های انگیزشی، مطالعه کتاب‌های رشد فردی و معاشرت با افراد مثبت‌نگر کنید.
چرا برخی افراد با وجود هدف‌گذاری، به خواسته‌های خود نمی‌رسند؟
این سوال ممکن است، سوال بسیاری از شما باشد. در این قسمت به پاسخ این سوال بسیار مهم می‌پردازیم:
اگرچه هدف‌گذاری یکی از مهم‌ترین گام‌ها در مسیر موفقیت است، اما تنها هدف‌گذاری کافی نیست. بسیاری از افراد با اشتیاق فراوان اهدافی برای خود تعیین می‌کنند، اما پس از مدتی دلسرد شده، پیگیری را رها می‌کنند و در نهایت به نتیجه نمی‌رسند.
علت این موضوع را می‌توان در چند مورد کلیدی و در ارتباط با سیستم RAS جستجو کرد:
۱. هدف نامشخص و مبهم
RAS عاشق وضوح است. اگر هدف شما کلی، عمومی و بدون شاخص‌های قابل اندازه‌گیری باشد، مغز آن را جدی نمی‌گیرد و RAS هم نمی‌تواند سیگنال‌ها و اطلاعات مرتبط را فیلتر کند.
📌 مثال اشتباه: «می‌خواهم موفق شوم»
مثال درست: «تا پایان امسال، شغل دلخواهم را پیدا می‌کنم که در آن ماهی 50 میلیون تومان درآمد دارم و از آن لذت می‌برم.»
۲. عدم هم‌راستایی ضمیر ناخودآگاه با هدف
اگر ضمیر ناخودآگاه باور نداشته باشد که شما سزاوار موفقیت، ثروت یا شادی هستید، RAS طبق این باور ناخودآگاه عمل کرده و فرصت‌ها را نادیده می‌گیرد.
📌 مثال: فردی که هدفش کسب ثروت است اما در ناخودآگاه خود باور دارد که «پولدار بودن یعنی طمع‌کار بودن» یا «پول درآوردن سخت است»، ناخودآگاه مسیرهای ثروت را مسدود می‌کند و RAS هم این هدف را غیرمعتبر تلقی می‌کند.
۳. تمرکز دائمی روی موانع و مشکلات
RAS همان چیزی را تقویت می‌کند که بیشتر به آن توجه دارید. اگر مدام به بدهی، کمبود، ناتوانی یا شکست فکر کنید، RAS به‌جای نشان دادن راه‌حل‌ها، فقط موانع بیشتری برایتان آشکار می‌کند.
📌 پیشنهاد کاربردی: به‌جای سؤال «چرا نمی‌تونم موفق شوم؟»، بپرسید:
«چه کاری از دست من برمیاد که من را یک قدم به هدفم نزدیک‌تر کند؟»
۴. نداشتن تصویر ذهنی قوی
RAS با تصویرسازی ذهنی قوی فعال می‌شود. افرادی که فقط درباره هدف حرف می‌زنند، اما هیچ تصویری از آن در ذهن ندارند، معمولاً نتیجه‌ای هم نمی‌گیرند. زیرا مغز و RAS هنوز نمی‌دانند دقیقاً دنبال چه چیزی هستند.
📌 یادآوری: هر روز تجسم کنید که به هدفتان رسیده‌اید، آن را لمس می‌کنید، در آن زندگی می‌کنید و از آن لذت می‌برید.
۵. اطلاعات منفی و افکار محدودکننده
ورودی‌های ذهنی منفی مثل اخبار، افراد منفی‌نگر یا تجربیات تلخ گذشته، می‌توانند سیگنال‌های RAS را به سمت ناامیدی و محدودیت منحرف کنند.
📌 پیشنهاد کاربردی: دایره ارتباطی و محتوایی خود را بازنگری کنید. کتاب‌ها، دوره‌ها و گفتگوهای انگیزشی و هدف‌محور را در برنامه روزانه‌تان بگنجانید.
6. جمع‌بندی و قدم بعدی شما
سیستم فعال‌سازی مشبک یا RAS یکی از مهم‌ترین و ناشناخته‌ترین قابلیت‌های مغز انسان است که نقش کلیدی در دستیابی به اهداف، ساختن باورهای قوی و هدایت توجه، ایفا می‌کند. در واقع، RAS مانند دروازه‌بان ذهن شماست که تصمیم می‌گیرد کدام اطلاعات از دنیای بیرون وارد آگاهی‌تان شود و کدام‌ها نادیده گرفته شوند.
وقتی هدف شما واضح، تصویری، احساسی و تکرارشونده باشد، RAS فعال شده و مانند یک رادار هوشمند شروع به یافتن فرصت‌ها، افراد، منابع، مسیرها و الهام‌هایی برای رسیدن به هدفتان می‌کند که پیش‌تر از آن‌ها بی‌خبر بودید.
اگر می‌خواهید ذهن هدفمند و ثروت‌ساز بسازید، این موارد را جدی بگیرید:
1. هر روز با تصویرسازی ذهنی مثبت روزتان را شروع کنید.
2. دفتر تمرینات RAS داشته باشید تا هدف‌ها، جملات تأکیدی، دستاوردهای روزانه و تمرین‌های ذهنی‌تان را ثبت کنید.
3. تابلو تصویری یا ویژن برد (Vision Board) اهداف خود را طراحی و در جایی قابل مشاهده نصب کنید.
4. ورودی ذهن‌تان را مدیریت کنید و از کتاب‌های مفید، افراد الهام‌بخش و دوره‌های توانمندساز استفاده کنید.
5. از قدرت جملات تأکیدی و تمرین‌های ذهنی مانند «Innercise» غافل نشوید.
🎯 گام عملی:
همین امروز یک هدف مهم و واضح انتخاب کنید. آن را به شکل تصویری تجسم کنید، در قالب جمله‌ای مثبت بنویسید، در Vision Board خود جای دهید و هر روز چند دقیقه با آن زندگی کنید.
به RAS خود آموزش دهید که چه چیزی برای شما مهم است… و سپس، جادوی توجه را در عمل ببینید.
پی‌نوشت:
Innercise ترکیبی است از واژه‌های Inner (درونی) و Exercise (تمرین) که توسط «جان آساراف» بر پایه علم نوروساینس، روان‌شناسی مثبت‌گرا و رفتارشناسی مغز طراحی شده است.
Innercise به تمرین‌هایی برای بازنویسی مسیرهای عصبی ذهن، کنترل افکار و احساسات و فعال‌سازی قدرت ذهن ناخودآگاه برای رسیدن به اهداف مربوط می‌شود.
- نویسنده: رسول اُمید
