با ابزار و امکانات گذشته و حال نمی‌توان به استقبال آینده رفت!

در عصر حاضر والدین بیش از گذشته نگران آینده فرزندان خود هستند. در همین راستا سعی می‌کنند در حد امکان و مقدورات، کودکانی با کفایت و توانمند تربیت کنند. همان‌طور که پیش‌تر در مقاله «چرا خلاقیت و نوآوری؟» ذکر کردم، در قرن حاضر شرایط نسبت به گذشته کاملا فرق کرده است.

سرعت تغییرات آن‌قدر زیاد شده که پیش‌بینی حتی آینده نزدیک هم مشکل شده است. دیگر نمی‌توان با ابزار و امکانات گذشته و حال به استقبال آینده رفت. برای جا نماندن از قافله پرشتاب تکنولوژی، باید به ابزار روز تجهیز شد. از جمله، ابزاری به نام خلاقیت! 

با توسعه و پیشرفت بشر در زمینه هوش مصنوعی، شاید خلاقیت از جمله معدود توانمندی‌های بشر باشد که هنوز هوش مصنوعی نتوانسته به آن وارد شود. ولی سایر توانمندی‌های انسان را ربات‌های و تکنولوژی هوش مصنوعی بهتر از انسان انجام می‌دهد.

شاید این سوال برایتان پیش بیاید که «خب بهتر انجام دهد، که چه؟» اگر کمی بیشتر و عمیق‌تر فکر کنیم متوجه واقعیت‌های زیادی می‌شویم. مثلا متوجه می‌شویم که در آینده‌ای نه چندان دور بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها به جای انسان با دردسرهای زیادی که دارد، از ربات‌ها برای انجام کارهایشان استفاده خواهند کرد. ربات‌هایی با کارآیی بیشتر، دردسر کمتر و بسیار ارزانتر! پس با این شرایط دور نیست زمانی که کارمندان بیکار شوند و با وجود رقیب قدرتمندی مثل ربات‌ها، دیگر به هیچ دردی نخورند.

بنابراین زمانی که فرزندان ما پا به عرضه زندگی بزرگسالی می‌گذارند، حداقل در یافتن شغل مناسبی برای خودشان دچار مشکل خواهند بود! مگر اینکه یک مزیت رقابتی نسبت به رقیب توانمند خود یعنی هوش مصنوعی داشته باشند. این مزیت رقابتی چیزی نیست جز مهارت خلاقیت، مهارتی که مختص انسان است و حداقل تا این زمان در این مورد رقیبی وجود نداشته است. 

با این شرایط چگونه می‌توانیم فرزندانمان را برای رویارویی با آینده آماده کنیم؟

کودکان چقدر نیاز به فراگیری خلاقیت دارند؟

آیا لازم است از خردسالی به آن‌ها آموزش خلاقیت دهیم؟

و بالاخره به چه روش یا روش‌هایی می‌توانیم به کودکان آموزش خلاقیت داد؟

شاید جالب باشد که بدانید، بچه‌ها بدون هیچ آموزش خاصی، از بدو تولد تا حدود 5 سالگی، 90 درصد کارهایشان همراه با خلاقیت است. درواقع شاید بهتر باشد قبل از این که بخواهیم به کودکان خلاقیت یاد بدهیم، خودمان به فکر یادگیری خلاقیت از کودکان باشیم! 

طفل پس از تولد، با کنجکاوی و اشتیاق وصف‌ناپذیری به دنبال کشف دنیای ناشناخته‌ای است که به تازگی پا به آن گذاشته است. گیرنده‌های حسی او به شدت فعال هستند و او را در امر شناسایی محیط اطرافش کمک می‌کنند. 

علاوه بر شناخت محیط، او شناخت از خود را نیز توسعه می‌دهد. کودک خردسال هر روز بر توانمندی‌های خود برای وفق دادن خویش با محیط جدید می‌افزاید. تلاش خستگی‌ناپذیر، کنجکاوی و خلاقیت سرشار باعث می‌شود که کودک در چند سال اول زندگی خود از یک موجود ناتوان و وابسته، به فردی توانا و مستقل تبدیل کند. فردی که تغییرات شگرفی در توانایی‌ها و مهارت‌های فردی و اجتماعی‌اش به وجود آمده است. 

خوب اگر کودکان تا این اندازه دارای خلاقیت هستند، پس مشکل چیست؟

چرا باید نگران آن‌ها باشیم؟

و چرا باید به فکر آموزش خلاقیت به آن‌ها باشیم؟

در حقیقت مشکل از زمانی شروع می‌شود که بچه‌ها به سن 5، 6 سالگی می‌رسند و ما بزرگ‌ترها برای تربیت مناسب(!) آن‌ها آستین بالا می‌زنیم. بچه‌ها را تشویق می‌کنیم که به‌دریج بازی‌های دوران کودکی را کنار بگذارند. از خیال‌بافی دست بردارند و مثل ما بزرگ‌ترها قانونمند و واقع‌گرا باشند. ما از آن‌ها می‌خواهیم که منطقی‌تر فکر کنند. و متاسفانه همه اینها یعنی تخطئه کردن آزادی تفکر و کُشتن خلاقیت کودکان! 

با ورود کودکان به مدرسه، این مشکل حتی حادتر می‌شود. تخیل، آزادی تفکر و آزادی عمل عوامل بسیار مهم و موثری در بروز و ظهور خلاقیت هستند. ولی در مدرسه فشار برای به حداقل رساندن این عوامل افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند و بچه‌ها بیش از پیش از تفکر خلاق فاصله می‌گیرند. به‌طوری که خلاقیت 90 درصدی کودکان خردسال، در این زمان به‌تدریج به کمتر از 20 درصد کاهش پیدا می‌کند.

نظر شما در مورد سوال این مقاله چیست؟

آیا کودکان نیاز به آموزش خلاقیت دارند؟ و یا بهتر است قبل از این که به فکر آموزش خلاقیت به کودکان باشیم، سعی کنیم مانع از بروز طبیعی خلاقیت در آن‌ها نشویم؟

راستی به عنوان مربی کودک و یا پدر، مادر، برادر، خواهر و یا اطرافیان یک کودک چقدر خودتان را خلاق می‌دانید؟ چقدر در تعامل با کودکان موفق هستید؟

شاید فکر کنید اصلا خلاقیت چیست و چقدر اهمیت دارد و چه کمکی به ما می‌کند؟ در مورد همه اینها می‌توانید در مقالات متعدد سایت معلم خلاق بخوانید و اطلاعات لازم را کسب کنید. در همین مقاله لینک تعدادی از این مقالات گذاشته شده و شما با کلیک بر روی آن‌ها می‌توانید به مقالات دسترسی پیدا کنید. بیایید موضوع آموزش خلاقیت به کودکان را جدی بگیریم و اقدامات لازم در این خصوص را انجام دهیم. چرا که به قول شادروان قیصر امین‌پور: ناگهان چقدر زود دیر می شود!

لطفا نظرات، تجربه‌ها و پیشنهادهای خود را در پایین همین صفحه در قسمت «دیدگاه» به اشتراک بگذارید تا دیگران هم از آن استفاده کنند.

در ضمن اگر شما والد و مربی کودک، علاقمند باشید کودکانی خلاق پرورش دهید، می‌توانید از دوره آموزش غیرحضوری «خلاقیت در 10 هفته» استفاده کنید. این دوره اختصاصا برای آموزش خلاقیت به والدین و مربیان کودک تهیه شده است. شما با فراگیری مهارت خلاقیت به‌راحتی می‌توانید فرزندان و کودکانی خلاق پرورش دهید. در این مسیر خودتان هم به فردی خلاق تبدیل می‌شوید و می‌توانید از مزایای بی‌شمار آن در زندگی روزمره خود و اطرافیانتان بهره‌مند شوید