پادکستها
این کارگاه ویژه کارکنان سازمان‌ها، شرکت‌ها و دانشگاهیان است. اگر در شرایط اقتصادی حال حاضر به دنبال رشد و بهره‌وری خود، کارکنان و سازمانتان هستید، این کارگاه را از دست ندهید.
تکنیکهای خلاقیت
فهرست مطالب
تکنیکهای خلاقیت چه هستند؟
راه‌ها و روش‌های مختلفی برای ارتقاء سطح خلاقیت و توانایی حل خلاقانه مسائل وجود دارد. یکی از مهم‌ترین این روش‌ها استفاده از تکنیکهای خلاقیت است.
تکنیکهای خلاقیت مجموعه‌ای از روش‌ها و رویکردهایی هستند که به ما کمک می‌کنند تا از تفکر عادی و روزمره خارج شویم و به دیدگاه‌های جدید و متفاوت دست یابیم. به عبارت دیگر هدف از بکارگیری تکنیکهای خلاقیت این است که با کنار گذاشتن محدودیت‌های ذهنی، به جریان آزاد ایده‌ها دست پیدا کنیم و حتی از ایده‌های دیگران نیز الهام بگیریم.
این تکنیک‌ها می‌توانند در زمینه‌های مختلف از جمله کسب‌وکار، آموزش، هنر و علم به کار گرفته شوند و به ما در حل مسائل پیچیده و همچنین تولید محصولات و خدمات جدید کمک کنند.
طی چند دهه گذشته تکنیکهای زیادی توسط متخصصین خلاقیت، ابداع و ارائه شده است. هریک از این تکنیک‌ها دارای خصوصیات ویژه‌ای بوده و در موضوعات و موارد خاصی قابل استفاده هستند. از جمله این تکنیک‌ها می‌توان به تکنیکهای طوفان فکری، اسکمپر، شکوفه نیلوفر، وارونه‌سازی، درهم شکستن مفروضات، فهرست خصوصیات، گروه اسمی، ارتباط اجباری اشاره کرد.
تکنیکهای فردی و گروهی
برخی از این تکنیک‌ها مانند تکنیک توهم خلاق و Do It از جمله تکنیکهای فردی هستند. بنابراین هرکس به تنهایی می‌تواند از این تکنیک‌ها استفاده کند.
تکنیک‌هایی هم مانند تکنیک طوفان فکری، تکنیک شش کلاه تفکر و تکنیک دلفی جزو تکنیکهای گروهی محسوب می‌شوند. از این‌رو معمولا این تکنیک‌ها را نمی‌توان به تنهایی و بدون مشارکت دیگران انجام داد. به همین دلیل این تکنیک به صورت گروهی انجام می‌شوند.
تعدادی از تکنیک‌ها مانند تکنیک اسکمپر نیز به هر دو صورت فردی و گروهی کاربرد دارند.
در این بخش از سایت برای آشنایی کاربران محترم با تکنیکهای خلاقیت، به‌تدریج برخی از آن‌ها که بیشتر از بقیه با شرایط فرهنگی و کاری هموطنان هماهنگی دارند، معرفی خواهد شد. امیدوارم هموطنان عزیز با یادگیری این تکنیک‌ها، از مزایای عملی آن‌ها در حل مسائل خود بهره‌مند شوند.
اهمیت استفاده از تکنیکهای خلاقیت
بکارگیری تکنیکهای خلاقیت در فرآیندهای کاری و زندگی روزمره از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این تکنیک‌ها به افراد کمک می‌کنند تا به جای تکرار روش‌های سنتی و مرسوم، به شیوه‌های جدید و نوآورانه‌ای فکر کنند. در محیط‌های کاری، استفاده از این تکنیک‌ها می‌تواند به افزایش بهره‌وری و حل سریع‌تر مشکلات منجر شود.
زمانی که تیم‌ها از روش‌های خلاقانه برای پیدا کردن راه‌حل‌ها استفاده می‌کنند، احتمال یافتن راهکارهای نوآورانه و مؤثرتر بیشتر می‌شود. این امر نه تنها به بهبود عملکرد سازمان‌ها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند آن‌ها را در رقابت با دیگران متمایز کند. همچنین، با تشویق به خلاقیت، انگیزه و رضایت شغلی کارکنان نیز افزایش می‌یابد، زیرا آن‌ها احساس می‌کنند که در ایجاد تغییرات مثبت و مهم در سازمان مشارکت دارند.
در زندگی شخصی نیز، بکارگیری تکنیکهای خلاقیت می‌تواند به رشد فردی و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. با استفاده از این تکنیک‌ها، افراد قادر می‌شوند تا با دیدگاه‌های متفاوت به مشکلات نگاه کنند و راه‌حل‌هایی پیدا کنند که شاید در شرایط عادی به ذهن‌شان نمی‌رسید. این توانایی برای یافتن راه‌حل‌های خلاقانه می‌تواند به کاهش استرس و افزایش اعتماد به نفس فردی منجر شود.
همچنین، خلاقیت در زندگی روزمره می‌تواند به ایجاد فرصت‌های جدید، کشف علاقه‌های تازه و افزایش احساس رضایت و خوشبختی کمک کند. بنابراین، بکارگیری تکنیکهای خلاقیت نه تنها به بهبود عملکرد حرفه‌ای و شخصی کمک می‌کند، بلکه به غنی‌سازی تجربه‌های زندگی نیز منجر می‌شود.
تعدادی از این تکنیک‌ها
توضیحات مختصری از هر یک از تکنیکهای خلاقیت
تکنیک بارش فکری
تکنیک بارش فکری را تکنیک طوفان فکری هم می‌نامند. این تکنیک یکی از معروف‌ترین تکنیکهای خلاقیت است و بیشتر از بقیه تکنیک‌ها هم استفاده می‌شود. در این تکنیک که اغلب به صورت گروهی انجام می‌شود، تعدادی افراد دور هم جمع می‌شوند و در مورد حل یک مسئله یا مشکل ایده می‌دهند. گروهی بودن این تکنیک شرکت‌کنندگان را تشویق به دادن ایده‌های بیشتر می‌کند و البته هدف تکنیک هم همین است. اینکه تا آنجا که ممکن است تعداد بیشتری ایده ارائه شود.
تکنیک اسکمپر
تکنیک اسکمپر که به تکنیک سوالات ایده‌برانگیز نیز معروف است، از هفت حرف انگلیسی تشکیل شده است. هریک از این حرف‌ها، حرف ابتدای یک واژه است و هر واژه امکان طرح سوالی را برای رسیدن به ایده‌ها ارائه می‌کند. این تکنیک هم ضمن اینکه کاربرد راحتی دارد، در مواردی که نیاز به ایده‌های ابتکاری و خلاقانه به‌خصوص برای تولید محصولات است، بسیار کارآمد عمل می‌کند.
تکنیک شش کلاه تفکر
تکنیک شش کلاه تفکر یکی از کاربردی‌ترین تکنیکهای خلاقیت است. در این تکنیک 6 کلاه با رنگ‌های سفید، قرمز، سیاه، زرد، سبز و آبی لازم است. هر کدام از این رنگ‌ها بیانگر طرز فکر و نگرش خاصی به وقایع و اتفاقات است. به همین دلیل هریک از افراد شرکت‌کنندگان برای اجرای این تکنیک، رنگ خاصی از کلاه را بر سر می‌گذارند و بر اساس نگرش مخصوص آن رنگ به موضوع مورد بحث نگاه می‌کند و نظر می‌دهد. در نهایت نظرات توسط شرکت کننده دارای کلاه آبی، جمع‌بندی شده و ارائه می‌شود.
تکنیک چرا
تکنیک چرا یا تکنیک 5 چرا، تکنیکی است جالب و کارآمد برای رسیدن به دلیل و چرایی تصمیم‌گیری‌ها و اهداف! در این تکنیک هر موضوعی و یا هر تصمیمی که گرفته‌ایم با چراهای متوالی زیر سوال می‌رود، تا در نهایت دلیل واقعی تصمیم‌گیری مشخص شود.
البته این تکنیک فقط برای کشف چرایی تصمیم‌های گذشته نیست، بلکه همچنین برای هدف‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های آینده هم کاربرد دارد.
تکنیک نمودار استخوان ماهی
تکنیک نمودار استخوان ماهی که توسط پروفسور «کائورو ایشیکاوا» از دانشگاه توکیو ژاپن ابداع شده تکنیکی کارآمد در زمینه ایده‌پردازی و حل مسئله است. این تکنیک خلاقیت، یک تکنیک گروهی است ولی به صورت انفردی هم کاربرد دارد.
تکنیک توهم خلاق
جالب است بدانید که این تکنیک روی نقیصه‌های دریافتی بشر از محیط اطرافش تاکید دارد! همه ما مشابه هم نمی‌بینیم و نمی‌شنویم. در واقع برداشت ما از موضوعات همیشه منطبق بر واقعیت‌ها نیست و همین مسئله باعث می‌شود ناخواسته بتوانیم زوایای ناپیدای موضوعات را متصور شویم و درک متفاوتی از آن‌ها پیدا کنیم. این مسئله باعث گسترش دیدگاه ما نسبت به آن موضوع می‌شود.
تکنیک وارونه‌سازی
این تکنیک زمانی استفاده می‌شود که به دلیل کیشه‌های ذهنی، تکنیکهای دیگر کارآیی خودشان را از دست می‌دهند. در این تکنیک به جای پیدا کردن ایده‌هایی برای حل مسئله، دنبال ایده‌ها و مواردی هستیم که باعث به وجود آمدن و یا شدت گرفتن مشکل و مسئله شده‌اند. در واقع به صورت وارونه عمل می‌کنیم. زمانی که به دلایل اصلی به وجود آمدن مشکل رسیدیم، این بار عکس آن را عمل می‌کنیم و به این ترتیب مشکل یا مسئله حل می‌شود.
تکنیک شکوفه نیلوفر آبی
تکنیک شکوفه نیلوفر آبی که یکی از تکنیکهای ایده‌پردازی خلاقیت است که توسط قای ماتسومورا یاسوآ (Matsumura Yasuo) ابداع شده است. در این تکنیک از یک مربع بزرگ 9*9 که 81 خانه مربع کوچک را تشکیل داده، استفاه می‌شود. در خانه مرکزی این صفحه موضوع اصلی یا مسئله‌ای که قرار است حل شود، نوشته می‌شود. در اطراف خانه مرکزی، 8 خانه که با حروف A تا H مشخص می‌شوند. سپس با کمک گرفتن از تکنیک طوفان فکری 8 عامل مرتبط و تاثیرگذار را پیدا می‌کنیم. در ادامه این 8 عامل را در به جای حروف A تا H می‌نویسم.
تکنیک PMI
نام این تکنیک از حروف اول ۳ کلمه Minus ،Plus و Interesting گرفته شده است. معنی این ۳ کلمه به ترتیب عبارت‌اند از: مثبت Plus (نکات مثبت یا مزایا)، منفی Minus (نکات منفی یا موانع و معایب) و جالب Interesting (نکات جالبی که نه مثبت است و نه منفی).
ما انسان‌ها معمولا به موضوعات و مسائل مختلف نگاهی تک بُعدی داریم که آن هم اغلب بُعد منفی موضوع است. ولی در خلاقیت به نگاه همه جانبه و از زوایای مختلف تاکید شده است. یکی از کاربردهای این تکنیک هم وادار کردن انسان به نگاه چند جانبه به موضوعات است. از 3 دیدگاه مثبت، منفی و جالب!
تکنیک Do It
تکنیک Do It از چهار عبارت تشکیل شده است که حرف ابتدایی عبارت‌ها شامل چهار حرف تشکیل هنده Do It هستند. این چهار عبارت شامل چهار مرحله زیر هستند:
1- تعریف مسئله 2- تفکر باز و به کارگیری فنون خلاق 3- شناسایی بهترین راه حل 4- تبدیل
با اجرای این چهار مرحله، راه‌حل مورد نظر به دست می‌آید و مسئله حل می‌شود.
تکنیک ارتباط اجباری
تکنیک ارتباط اجباری (Forced Association) یکی از تکنیک‌ها بسیار حالب خلاقیت است. دراین تکنیک سعی می‌شود میان دو یا چند مفهوم، شیء یا ایده‌ای که به نظر نمی‌رسند با هم ارتباط داشته باشند، پیوندهای جدیدی ایجاد شود. این ارتباطات اغلب باعث به وجود آمدن ایده‌های غیرمنتظره و خلاقانه می‌شود.
با این تکنیک می‌توان به حل مسائل پیچیده، تولید محصولات جدید و حتی بهبود فرآیندهای سازمانی کمک کند.
برای آشنایی بیشتر با تکنیکهای خلاقیت روی عنوان تکنیک در لیست بالا کلیک کنید!
برای آشنایی بیشتر با هریک از این تکنیک‌ها روی عنوان تکنیک در لیست بالا کلیک کنید تا به صفحه مربوط به آن تکنیک وارد شوید. در صفحه هریک از تکنیکهای خلاقیت توضیحات نسبتا مبسوطی در مورد آن‌ها داده‌ام. همچنین برای آشنایی بیشتر علاقمندان، در مورد برخی از آن‌ها مثال‌هایی هم آورده‌ام.
- نویسنده: رسول امید
این مقالات را هم بخوانید!
6 thoughts on “تکنیکهای خلاقیت”
سلام. این مقاله برای من بسیار کاربردی و مفید بود! تکنیکهای خلاقیت ارائه شده مثل طوفان فکری و تکنیک اسکمپر قطعاً می‌توانند به بهبود تفکر خلاق کمک کنند. به نظر من، استفاده از این تکنیک‌ها در محیط‌های کاری، آموزشی و حتی زندگی شخصی باعث افزایش توانایی حل مسئله و تولید ایده‌های خلاقانه می‌شود. میخواستم ازتون خواهش کنم در موردچگونگی به‌کارگیری این تکنیک‌ها در آموزش کودکان هم مقاله‌ای منتشر کنید. ممنون از تیم معلم خلاق برای مطالب ارزشمندشون.
سلام نازنین خانم
ممنون از نظری که دادید. بله همانطور گفتید یادگیری این تکنیک‌ها در حل مسائل کمک کننده هستند. و اما در مورد چگونگی بکارگیری این تکنیک‌ها در آموزش کودکان، مقالات نسبتا زیدی در همین سایت منتشر کردیم و البته باز هم منتشر خواهیم کرد. شما می‌توانید این مقالات را باعنوان‌های زیر در سایت جستجو کنید:
ابزارها و تکنیکهای کاربردی برای پرورش خلاقیت در کودکان ، آیا کودکان نیاز به آموزش خلاقیت دارند؟، فرزندتان را به یک نابغه خلاق تبدیل کنید، 5 بازی ساده برای تقویت خلاقیت کودکان در خانه، همه کودکان خلاق متولد می شوند و …
امیدوارم این مقالات و سایر مقالات سایت براتون مفید باشه.
با سلام ببخشید میخواستم لطف کنید مثال ها و اهداف کلی و جزیی و هر مطلب مرتبط با شش کلاه تفکر رو برام بفرستین لازم دارم نهایتا تا فردا
سلام خانم تقدیمی
نیازی به کمک من یا کس دیگه‌ای نیست. منابع زیادی هست که می تونید استفاده کنید. از جمله این منابع مقالات زیادی که در همین سایت معلم خلاق منتشر شده است.
سلام ممنونم عالی بود
سپاس از نظر مثبت شما! موفق باشید.