همه کودکان خلاق متولد می شوند
فهرست مطالب
خلاقیت نعمتی است که همه کودکان با آن متولد می‌شوند
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا کودکان خردسال می‌توانند با یک جعبه خالی ساعت‌ها بازی کنند؟ یا چگونه یک مداد ساده برای آنها تبدیل به یک موشک فضایی، یک عصای جادویی یا یک شمشیر می‌شود؟ پاسخ ساده است: کودکان به طور طبیعی خلاق به دنیا می‌آیند. خلاقیت یکی از ویژگی‌های ذاتی بشر است که در دوران کودکی به اوج خود می‌رسد، اما متأسفانه اغلب با رشد فرد و فشارهای جامعه کمرنگ می‌شود.
همان طوری که در مقاله قبل با عنوان «آیا من هم می توانم فردی خلاق باشم؟» هم ذکر کردم، از ابتدای تولد کودکان خلاق هستند و بیش از 90 درصد کارهای کودکان خلاقانه است. همین کارهای کوچک همراه با خلاقیت و پشتکار است که باعث می‌شود کودکان به سرعت تمام مهارت‌هایی را که برای زندگی آینده‌شان لازم است، فراگیرند. حفظ تعادل، یادگیری مهارت‌های حرکتی، راه رفتن و حرف زدن از جمله مهارت‌هایی است که کودک در چند سال اول زندگی خود به آنها مسلط می‌شود.
از طرف دیگر دنیای کودک، دنیایی پر از راز و رمز است و تخیل و خیالپردازی کاراترین ابزار خلاقیت کودکان است. کودک با این ابزار همه ناممکن‌ها را ممکن ساخته و از آن در جهت رشد همه جانبه خود سود می‌برند.
ولی متاسفانه اغلب ما بزرگترها از روی دلسوزی در بسیاری از موارد مانع رشد و شکوفایی خلاقیت کودکان می‌شویم. دلیل عمده این عمل ما نیز عدم آشنایی‌مان با مقوله خلاقیت و اهمیت آن در زندگی آینده فرزندانمان است.
چرا خلاقیت در کودکان کاهش می‌یابد؟
با ورود کودکان به مدرسه و مواجهه با قوانین خشک و نظام‌های آموزشی استاندارد، خلاقیت طبیعی آنها اغلب دچار محدودیت می‌شود. تأکید بیش از حد بر پاسخ‌های صحیح، آزمون‌های استاندارد و عملکرد نمره‌محور، محیطی ایجاد می‌کند که در آن فرصت کمتری برای آزمایش، اشتباه و یادگیری از آن وجود دارد.
علاوه بر این، برخی والدین نیز به دلیل نگرانی از آینده فرزندشان، آنها را تحت فشار قرار می‌دهند تا «عملکرد بهتر» داشته باشند، به جای اینکه آزادی لازم برای خلاقیت را در اختیارشان قرار دهند. نتیجه؟ کودکی که زمانی می‌توانست داستان‌های خارق‌العاده بسازد یا بازی‌های پیچیده‌ای طراحی کند، به تدریج این مهارت‌ها را کنار می‌گذارد.
چقدر با موضوع خلاقیت آشنایی دارید؟
زمانی که ما خودمان آشنایی کافی با خلاقیت نداریم، مسلما نمی‌توانیم آن را به درستی درکودکان تشخیص دهیم. بنابراین مانع از انجام کارهایی می‌شویم که به نظرمان معقول نیست و یا با عرف جامعه سازگاری زیادی ندارد. در واقع تمام سعی ما، پرورش کودکانی سر به زیر، آرام، مودب و منطقی است و نه کودکان خلاق و کارآمد! ما می‌خواهیم فرزندانمان همانند ما بزرگترها فکر کنند و همان گونه که ما می‌خواهیم، رفتار کنند. و البته همه اینها یعنی کُشتن خلاقیت در کودکان!
باید توجه داشت که هر کودک یک موجود منحصر به فرد است و نگرش و طرز تلقی خاص خود را از دنیا دارد. خلاقیت نیز یعنی کارهای جدید و منحصر به فرد. در واقع منشاء خلاقیت هم همین تفاوت‌ها و تمایزات بین افراد است. بنابراین اگر ما سعی کنیم این تفاوت‌ها را در کودکان بپذیریم، خلاقیت آنها نیز امکان رشد خواهد یافت ولی اگر به دنبال هماهنگ کردن آنها با جامعه باشیم، در واقع خلاقیت آنها را قربانی خواسته خود کرده‌ایم.
پس برای اینکه بتوانیم کودکانی خلاق پرورش دهیم، باید سعی کنیم ابتدا خلاقیت را در خودمان پرورش دهیم. بدیهی است که لازمه این کار نیز آشنایی با مقوله خلاقیت است.
هوش مصنوعی و ربات‌ها
لازم به ذکر است که با تغییرات و پیشرفت‌های فناوری‌های جدید همانند هوش مصنوعی و ربات‌ها چاره‌ای جز پرورش کودکان خلاق نداریم. چرا که در آینده‌ای نزدیک دیگر خلاقیت یک انتخاب نخواهد بود بلکه به یک اجبار تبدیل خواهد شد. بسیاری از کارهای فرآیندی و تکراری توسط ربات‌ها با کمک هوش مصنوعی قابل انجام خواهد بود. به این ترتیب شرایط برای پیدا کردن شغل بسیار سخت خواهد شد، مگر اینکه توانایی داشته باشیم که ربات‌ها از انجام آن عاجز باشند. و آن توانایی چیزی نیست جز مهارت خلاقیت! پس باید برای پرورش کودکان خلاق بیش از پیش جدی باشیم.
هم اکنون امکانات استفاده از هوش مصنوعی با عنوان ChatGBT درحال تسخیر دنیاست. توانمندی‌هایی که این هوش مصنوعی دارد شگفت‌آور است و البته برای افراد فاقد مهارت‌های خاص مثل همین خلاقیت تهدیدی بزرگ به شمار می‌رود.
چطور می‌توان خلاقیت کودکان را حفظ کرد؟
اگر می‌خواهیم خلاقیت ذاتی کودکان را زنده نگه داریم و آن را تقویت کنیم، باید محیطی ایجاد کنیم که در آن احساس امنیت و آزادی کنند. در ادامه چند روش ساده برای این کار آورده شده است:
1. تشویق کنجکاوی: به سوالات کودکان با حوصله پاسخ دهید و حتی آنها را به طرح سوالات بیشتر ترغیب کنید.
2. ایجاد فضایی برای بازی آزاد: کودکان را تشویق کنید تا از ابزارهای ساده برای بازی و ساختن استفاده کنند.
3. احترام به ایده‌های غیرمعمول: حتی اگر ایده‌ای عجیب به نظر می‌رسد، آن را به رسمیت بشناسید و درباره آن با کودک صحبت کنید.
4. تمرکز بر فرآیند، نه نتیجه: به جای تأکید بر محصول نهایی، به تلاش و فرآیند یادگیری کودک توجه کنید.
5. تشویق هنر و مهارت‌های دستی: نقاشی، موسیقی، نوشتن و هر فعالیتی که به تخیل کودک امکان پرواز دهد، بهترین ابزارها برای پرورش خلاقیت هستند.
همان طور که ذکر شد، برای موفقیت بیشتر در زمینه پرورش کودکان خلاق لازم است ابتدا خلاقیت خودمان را تقویت کنیم. خواندن مقالات و کتاب‌های خلاقیت، گذراندن دوره‌های آموزشی و استفاده از فایل‌های صوتی و تصویری در زمینه تکنیک‌های خلاقیت می‌تواند باعث ارتقاء سطح آگاهی ما نسبت به این مقوله شود. و ما را در پرورش اصولی خلاقیت در نسل آینده یاری دهد.
در ضمن لطفا نظرات و پیشنهادات خود در مورد موضوع این مقاله را در بخش دیدگاه با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
- نویسنده: رسول امید
